Өкпе артериясының тромбоэмболиясы
E-026
Версия: Архив - Аурулардың диагностикасы және емдеу хаттамалары (Приказ №764, 2007, №165, 2012)
Легочная эмболия без упоминания об остром легочном сердце (I26.9)
Анықтамасы
Анықтамасы
Анықтамасы
Өкпе артерияның тромбоэмболиясы (ӨАТЭ) – өкпе артериясы негізгі бағаны немесе тармағының кенеттен эмболмен (тромбпен) бітелуінен өкпе паренхимасында қанайналымның тоқтауын айтады.
Хаттама коды: Е-026 "Өкпе артериясының тромбоэмболиясы"
Жедел медициналық көмек
Жедел медициналық көмек
Кезең мақсаты: өмірге маңызды жүйелер мен мүшелердің қызметін қалпына келтіру.
АХЖ-10 бойынша коды (кодтары):
I26 Өкпелік эмболия
Енгізілді - өкпелік (артериялар) (веналар):
- инфаркт;
- тромбоз;
- тромбоэмболия.
Енгізілмеді - асқынатын:
- түсік (O03-O07).
Жатырдан тыс немесе молярлы жүктілік (O00-O07, O08.2)
- жүктілік, туыт жəне туыттан кейінгі кезең (O88.-).
Жіктемесі
Даму варианты бойынша жіктелуі: (Ю.В. Аншелевич, Т.А. Сорокина, 1983):
1. Жіті түрі: төсте кенеттен басталған ауыру сезімі, ентігу, АҚҚ төмендеуі, жіті өкпелік жүрек белгілері.
2. Жітілеу түрі: өршіген тыныс жəне оң қарыншалық жетіспеушілік жəне өкпе инфаркты белгілері, қан түкіру.
3. Рецидивті түрі: қайталамалы ентігу, талу, өкпе инфарктының белгілері.
Өкпе артерияларының окклюзиясы дəрежесі бойынша:
1. Шамалы – қан тамыр өрімінің жалпы алаңының 30% (ентігу, тахипноэ, бас айналу, қорқыныш сезімі).
2. Орташа – 30-50% (кеудеде ауыру сезімі, тахикардия артериальды қысымның төмендеуі, кенеттен əлсіреу, өкпе инфаркт белгілері, жөтел, қан түкіру).
3. Көлемді – 50% жоғары (жедел оң қарыншалық жетіспеушілік, обструктивті шок, мойын веналарының ісінуі).
4. Аса көлемді – 70% жоғары (кенеттен ес жоғалуы, дененің жоғарғы бөлігінің диффузды цианозы, қан айналымның тоқтауы, тырысулар, тыныс тоқтауы).
Жиірек көзі болып табылады:
1. Аяқ веналарының (негізінен мықын-сан сегменті – 90%) жəне кіші жамбастың терең веналарының тромбтары; тізенің терең веналары тромбозы 5% жағдайда ӨАТЭ мен асқынады, беткей веналар тромбозында ӨАТЭ-мен асқыну болмайды.
2. Жүректің оң жақ бөлігінің тромбтары.
Қауіп-қатерлі факторлар
Қауіп-қатерлы факторлар:
- егде жəне қарт жас;
- гиподинамия;
- соңғы 12 апта ішіндегі аяқтардың иммобилизациясы немесе оның салдануы;
- 3 күннен артық төсектік режим;
- өткерген операциялар (əсіресе жамбас ағзалары, ішке жəне аяққа), аяқ сынықтары;
- қатерлі жаңа түзілімдер;
- семіздік;
- варикозды ауру;
- жүктілік, ерте туыттан кейінгі кезең жəне операциямен босануға келісу;
- жүрек жетіспеушілігі, жүрек қақпақшаларының ақауы;
- жыбырлаушы аритмия;
- сепсис;
- нефротикалық синдром;
- пероральды контрацептивтер қолдану, диуретиктерді үлкен дозада қолдану, орынбасушы гормональды терапия;
- миокард инфаркты;
- инсульт;
- гепарининдуцирленген тромбоцитопения;
- эритремия;
- жүйелі қызыл ноқта;
- тұқым қуалау факторы – антитромбин III тапшылығы, С жəне S протеиндері, дисфибриногенемия.
Диагностикасы
Диагностика критерилері
ӨАТЭ айқын кардиореспираторлы бұзылыстармен жүреді, ал майда тармақтар окклюзиясы кезінде өкпе инфаркты деп аталатын өкпелік паренхиманың геморрагиямен тығыздалуы (жиі келесі некрозданумен).
ӨАТЭ кезінде байқалады:
ӨАТЭ кезінде байқалады:
- кенеттен ентігу (ортопноэ тəн емес);
- қорқу;
- күрт əлсіздік, бас айналу.
Өкпелік инфаркттың дамуында – жөтел, кеудеде ауыру сезімі (тыныс алу актісінде көбінесе фибринозды плеврит пайда болғанда), қантүкіру.
Қарап тексергенде анықталады:
- Мойын веналарының пульсациясы мен ісінуі;
- Жүрек шекарасының оңға ұлғаюы;
- Эпигастральді пульсация, тыныс алу кезінде күшейеді;
- Өкпелік артерияда II тонның акценті жəне екі еселенуі;
- Əлсіреген тыныс жəне /немесе шектелген аймақтарда майда көпіршікті сырылдар,құрғақ сырылдар болуы мүмкін;
- Плевраның үйкеліс шуы;
- Бауырдың ұлғаюы;
- Əртүрлі айқын цианоздар;
- Гипертермия ( коллапс кезінде) 37,8°С жоғары (тұрақты) 2-3 тəулікке дейін;
- Тахипноэ минутына 20 артық;
- Кеудеде ауыру сезімі;
- Жөтел (ХОБЛ қатысуынсыз өнімсіз);
- Тахикардия минутына100 артық;
- Қантүкіру (əсіресе қақырықтағы қан ұйындыларымен);
- Артериалды-альвеоларлы айырмасының жоғарылауы (рО2).
Терең веналар тромбозының болу мүмкіндігінің критерилері:
- Ісік (өкпенің, қуық асты безінің, ұйқы безінің), алдыңғы 6 ай ішінде анықтау;
- Салдану кезінде аяққа иммобилизация немесе гипсті таңғыш салу;
- Сан мен балтырдың ісінуі;
- 3 күннен артық төсектік режим немесе алдыңғы 4-6 апта ішінде операция;
- Терең веналар бойымен пальпациялағанда жергілікті ауыру сезімі;
- Балтырдың біржақты 3 см-ге артық ісінуі;
- Біржақты шектелген ісінулер;
- Беткей веналардың кеңеюі.
ӨАТЭ болу мүмкіндіктері:
- 3 жəне оданда көп белгілердің болуы-жоғары;
- 2 белгі-орташа;
- 2 белгіден аз – төмен немесе альтернативті диагноз.
Объективті тексеру
Объективті тексеру
ӨАТЭ электрокардиографиялық диагностикасы:
- P-pulmonale (оң жақ жүрекшенің жүктемесі);
- Жүрекшенің электрлік осінің оңға айналымы ( Мак-Джина-Уайт синдромы - I стандартты əкетудегі терең S тісшесі, III əкетудегі Q тісшесі мен Т тісшесінің болмауы );
- Өтпелі аймақтың солға ығысуы;
- Оң жақ жүрекшенің жүктемесі;
- Гис шоғырының оң тармағының жедел дамыған толық блокадасы;
- Инфаркт тəрізді өзгерістер – II III aVF əкетулерінде ST тісшесінің элевациясы немесе V1-4 əкетуде ST тісшелерінің жоғары тұруы (миокард инфарктынан айырмашылығы ӨАТЭ реципрокты өзгерістер тəн емес);
- Оң жақ (V1-3) кеуде əкетуіндегі Т тісшесінің инверсиясы.
20% жағдайда ӨАТЭ ЭКГ-да өзгерістер тудырмайды.
Негізгі жəне қосымша диагностикалық шаралар тізімі:
1. Өмірге маңызды ағзалар қызметін жəне жалпы жағдайын бағалау: есі, тынысы (минутына 20 артық тахипноэ) жəне қан айналымы.
2. Науқас қалпы: отыруға немесе жоғарылап отырғанда ұмтылдырмай, жиі көлденең орналастыру.
3. Жедел өкпе-жүрек жəне өкпелік гипертензия белгілерінің анықтамасы:
- мойын веналарының ісінуі мен пульсациясы;
- жүрек шекарасының оңға кеңеюі;
- тыныс алғанда күшейетін эпигастральды пульсация;
- өкпе артериясында II тонның акценті мен екі еселенуі;
- бауырдың ұлғаюы.
- мойын веналарының ісінуі мен пульсациясы;
- жүрек шекарасының оңға кеңеюі;
- тыныс алғанда күшейетін эпигастральды пульсация;
- өкпе артериясында II тонның акценті мен екі еселенуі;
- бауырдың ұлғаюы.
4. Пульсті зерттеу, жүректің жиырылу жиілігін жəне артериялды қан қысымды өлшеу: тахикардия, аритмия, гипотония болуы мүмкін.
5. Өкпе аускультациясы: əлсіреген тыныс немесе оқшауланған аймақтарда ұсақ көпіршікті сырылдар, кейде құрғақ сырылдар болуы мүмкін.
6. Біріккен симптомдардың болуын анықтау: кеудеде ауыру сезімі, жөтел жəне қан түкіру, гипертермия.
7. Флеботромбоз жəне тромбофлебит белгілерін анықтау үшін аяқты қарау:
- аяқтардағы асимметриялы ісіну;
- балтыр аймағында жəне санның тізе үстінен 15 см деңгейінде асимметриясы;
- тері жабындылары түсінің өзгеруі (қызару, тері асты веналарының суретінің күшеюі);
- вена бойымен пальпациялағанда ауыру сезім;
- балтыр бұлшықетінің қатаюы жəне ауырғыштығы.
- аяқтардағы асимметриялы ісіну;
- балтыр аймағында жəне санның тізе үстінен 15 см деңгейінде асимметриясы;
- тері жабындылары түсінің өзгеруі (қызару, тері асты веналарының суретінің күшеюі);
- вена бойымен пальпациялағанда ауыру сезім;
- балтыр бұлшықетінің қатаюы жəне ауырғыштығы.
8. ЭКГ тіркеуі – ӨАТЭ кезінде ЭКГ-дағы жедел типті белгілердің пайда болуы.
Дифференциалды диагноз
ӨАТЭ, жүректік жəне бронхиальды демікпенің дифференциальды диагностикасы
Белгісі | ӨАТЭ | Жүрек демікпесі |
Бронхиальды
демікпе
|
Анамнез |
Тромбофлебит, ұзақ
иммобилизация,
хирургиялық
араласулар
|
Жүрек ауруы,
артериальды
гипертензия,
созылмалы жүрек
жетіспеушілігі
|
өкпе ауру, демікпелік
бронхит
|
Сыртқы бет-əлпеті
|
Сыртқы бет-əлпеті
|
Акроцианоз, тіндердің
гипергидратациясы
|
Жайылған цианоз,
тіндердің гипо-
гидратациясы
|
Саусақтар мен
табаны
|
Суық | Жиі суық | Жылы |
Төсектегі қалпы
|
Отырған немесе
жатқан
|
Тек отырған |
Отырған немесе
қолмен тіреп тұру
|
Ентігу түрі
|
Инспираторлы,
«тыныс алып
үлгермеуі»
|
Инспираторлы,
«тыныс алып
үлгермеуі»
|
Экспираторлы,
«тыныс шығара
алмау»
|
Аускультативті
көрінісі
|
Өкпе артериясының
үстінен II тонның
акценті мен бөлінуі
|
Ылғалды сырылдар |
Құрғақ ысқырықты
сырылдар, дем шығару
ұзарған
|
Қақырық |
Кеш кезеңде,
сирегірек қанмен
|
Көп мөлшерде,
көпіршікті. Жағдайы
нашарлағанда шығады
|
Өнімсіз, шыны тəрізді.
Жағдайы жақсарғанда
шығады.
|
Артериальды
қысымы
|
Шокқа дейін əкелетін
ерте төмендеуі
|
Жоғары болуы мүмкін
|
Жиі жоғары |
Нитроглицеринді
қолдану
|
Қарсы көрсетілген |
Анық жағдайын
жақсартады
|
Жағдайын өзгертпейді
|
Емдеу тактикасы
Медициналық көмек көрсету тактикасы
Шұғыл көмек:
1. ӨАТЭ күдік туғанда барлық жағдайда антикоагулянтты терапияны жүргізеді:
- гепарин 5 000 ХБ көк тамырға, құю;
- варфарин 2,5 мг, немесе ацетилсалицил қышқылы 160-325 мг ішке, шайнау.
2. Тромболитикалық терапияны міндетті түрде жүргізу:
- преднизолонды 60-90 мг көк тамырға струйно енгізгеннен кейін, 30 мин ішінде;
- стрептокиназа 250 000 ХБ көк тамырға тамшылатып, сонан соң 1 250 000 ХБ тамшы түрінде 100 000 ХБ/сағ жылдамдығында енгізу;
- стрептокиназа 250 000 ХБ көк тамырға тамшылатып, сонан соң 1 250 000 ХБ тамшы түрінде 100 000 ХБ/сағ жылдамдығында енгізу;
- алтеплаза (актилизе) 15 мг вк/т болюсті, сонан соң 0,75 мг/кг 30 мин ішінде, сосын 0,5 мг/кг 60 мин ішінде енгізу.
3. Қан айналымы тоқтаған кезде жүрек - өкпелік реанимацияны жүргізу.
4. Гипоксия коррекциясы – ұзақ оксигенотерапия.
5. Ауыру синдромын жою:
- айқын ауыру синдромында – наркотикалық анальгетиктер (кіші қан айналымда қысымды төмендетеді жəне ентікпені азайтады) - морфин 1 мл 1% ерітіндіні (10 мг) 20 мл 0,9% натрии хлорид ерітіндісімен к/т бөліп 4-10 мл 5-10 мин сайын, ентікпе мен ауыру сезімін басу немесе фентанил 1-2 мл 0,005% ерітіндісін (0,05-0,1 мг) 1-2 мл 0,25% дроперидол ерітіндісімен ( систолалық артериалды қысым 90 мм сн.б. төмен болған жағдайда дроперидол енгізілмейді!);
- инфарктты пневмония кезінде (дене қалпымен, жөтелмен, тыныс алумен байланысты кеуде қуысында ауыру сезімі) – наркотикалық емес анальгетиктер – кеторолак к/т 30 мг (1,0 мл), осы мөлшерді 15 секунд ішінде енгізу қажет.
6. Жедел оң қарыншалық жетіспеушілік, артериалды гипотензия жəне шок кезінде:
- тек к/т допаминді тамшылатып, 100-250 мкг/мин (1,5 – 3,5 мкг/кг/мин) (400 мг допаминді, 250 мл 0,9% натрий хлорид ерітіндісімен) к/т енгізгеннен кейін емдік əсері 5 мин ішінде басталады, ұзақтығы – 10 минут.
- пентакрахмал 400 мл к/т тамшылатып, 1 мл/мин жылдамдықпен.
7. Бронхоспазм дамығанда:
- β2-адреномиметиктерді ингаляция арқылы енгізу – сальбутамол 2,5 мг небулайзер арқылы 5-10 минут ішінде, əсері қанағатсыз болған кезде ингаляцияны 20 мин кейін қайталау;
немесе
- к/т 2,4% 1,0 мл аминофиллинді баяу (10,0 мл көп емес) 20 мл натрий хлоридін изотоникалық ерітіндісімен енгізу. Пароксизмальды тахикардия жəне ауыр артериальды гипертензия, эпилепсияның болмауы, миокард инфаркті анықталмағанда, тұрақты систолалық артерияльды қысым > 100 мм.сн. б . төмен болмағанда аминофиллинді енгізуге болады.
8. Сатурация мен гемодинамиканың көрсеткіштерінің міндетті тұрақты бақылау!
Шұғыл госпитализацияға көрсеткіш: ӨАТЭ күдіктенгенде барлық науқастарды реанимация бөлімшесіне немесе мүмкіндігінше қан тамыр хирургия бөлімшесі бар стационарға жатқызады. Науқасты зембілге жатқызып, басын жоғары көтерген күйде қажетінше реанимобильде тасымалдайды.
Негізгі дəрі-дəрмектер тізімі:
1. *Гепарин 5000 Б, амп.
2. *Стрептокиназа 1500000 ХБ, фл.
3. *Варфарин 2,5 мг, табл.
4. *Преднизолон 30 мг, амп.
5. *Натрий хлориді 0,9% - 400,0 мл, фл.
6. *Допамин 0,5% - 5,0 мл, амп.
7. *Оттегі, м3.
8. *Пентакрахмал 500,0 мл, фл.
9. *Кеторолак 30 мг – 1,0 мл, амп.
10.*Морфин 1% - 1,0 мл, амп.
11.*Сальбутамол 0,1 мг дозада, ингалятор 200 доз, неб.
12.*Натрий хлориді 0,9% - 5,0 мл, амп.
Қосымша дəрі-дəрмектер тізімі:
1. *Ацетилсалицил қышқылы 500 мг, табл.
2. *Аминофиллин 2,4% - 5,0 мл, амп.
3. *Фентанил 0,005% - 2,0 мл, амп.
4. *Дроперидол 25 мг – 10,0 мл, фл.
Емнің келесі кезеңіне ауыстыру критерилері: науқастың жағдайын тұрақтандыру.
* – Негізгі (өмірге маңызды) дəрілік заттар тізіміне кіретін препараттар
Ақпарат
Пайдаланған әдебиеттің тізбесі
-
Аурулардың диагностикасы және емдеу хаттамалары (Приказы №764 - 2007, №165 - 2012)
- Хаттаманы дайындау барысында пайдаланылған əдебиеттер: 1. Клинические рекомендации, основанные на доказательной медицине: Пер. с англ. / Под ред. Ю.Л. Шевченко, И.Н. Денисова, В.И. Кулакова, Р.М. Хаитова. — 2-е изд., испр. — М.: ГЭОТАР-МЕД, 2002. — 1248 с.: ил. 2. Биртанов Е.А., Новиков С.В., Акшалова Д.З. Разработка клинических руководств и протоколов диагностики и лечения с учетом современных требования. Методические рекомендации. Алматы, 2006, 44 с. 3. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 22 декабря 2004 года № 883 «Об утверждении Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств». 4. Приказ Министра Здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2005 года №542 «О внесении изменений и дополнений в приказ МЗ РК от 7 декабря 2004 года № 854 «Об утверждении Инструкции по формированию Списка основных (жизненно важных) лекарственных средств». 5. Stang A., Hense H-W, Jцckel K-H et al. Is It Always Unethical to Use a Placebo in a Clinical Trial? PLoS Med. 2005 March; 2(3): e72. 6. Donald A. Evidence-Based Medicine: Key Concepts. Medscape Psychiatry & Mental Health eJournal 7(2), 2002. http://www.medscape.com/viewarticle/430709 7. Горюшкин И.И. Так ли доказательна "доказательная медицина" или почему статистическая обработка результатов не может заменить необходимости изучения патогенеза? Актуальные проблемы современной науки. 2003; 3:236-237.
Ақпарат
Əзірлеушілер тізімі
С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті «Жедел жəне шұғыл медициналық жəрдем, №2 ішкі аурулар кафедрасының меңгерушісі - м.ғ.д., профессор Тұрланов Қ.М.
С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті «Жедел жəне шұғыл медициналық жəрдем, №2 ішкі аурулар кафедрасының қызметкерлері: м.ғ.к, доцент Воднев В.П.; м.ғ.к., доцент Дюсембаев Б.К.; м.ғ.к., доцент Ахметова Г.Д.; м.ғ.к., доцент Бедельбаева Г.Г.; Альмухамбетов М.К.; Ложкин А.А.; Маденов Н.Н.
С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті «Жедел жəне шұғыл медициналық жəрдем, №2 ішкі аурулар кафедрасының қызметкерлері: м.ғ.к, доцент Воднев В.П.; м.ғ.к., доцент Дюсембаев Б.К.; м.ғ.к., доцент Ахметова Г.Д.; м.ғ.к., доцент Бедельбаева Г.Г.; Альмухамбетов М.К.; Ложкин А.А.; Маденов Н.Н.
Алматы мемлекеттік дəрігерлер білім жетілдіру институтының «Шұғыл медицина» кафедрасының меңгерушісі – м.ғ.к., доцент Рахымбаев Р.С.
Алматы мемлекеттік дəрігерлер білім жетілдіру институтының «Шұғыл медицина» кафедрасының қызметкерлері: м.ғ.к., доцент Силачев Ю.Я.; Волкова Н.В.; Хайрулин Р.З.; Седенко В.А.
Алматы мемлекеттік дəрігерлер білім жетілдіру институтының «Шұғыл медицина» кафедрасының қызметкерлері: м.ғ.к., доцент Силачев Ю.Я.; Волкова Н.В.; Хайрулин Р.З.; Седенко В.А.
Қазықтаулы файлдар
Назар аударыңыз!
- Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.
- Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.
- Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.
- Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.
- Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.