Клиникалық жіктемесі: [1].

Этиология бойынша:

инфекциялық;
жарақаттық;
дәрі-дәрмектік;

Орналасуы бойынша:

маргиналды;
апикалды;

Клиникалық ағымы бойынша:

жіті
созылмалы;
ушыққан;

Тіндегі патоморфологиялық өзгерістері бойынша:

сірнелі;
іріңді;
фиброзды;
түйіршіктік;
гранулематозды.
 

Негізгі және қосымша диагностикалық іс-шаралардың тізбесі:

Амбулаториялық деңгейде жүргізілетін негізгі (міндетті) диагностикалық тексеріп-қарау:

шағымдар мен анамнездерді жинау;
физикалық тексеріп-қарау.
 
Амбулаториялық деңгейде жүргізілетін қосымша диагностикалық тексеріп-қарау:
рентгенологиялық зерттеулер
электроодонтометрия,
тісті зондтау.
 
Жоспарлы емдеуге жатқызуға жолдау кезінде жүргізілуі қажет тексеріп-қараудың ең аз тізбесі: Жүргізілмейді.
 

Диагностикалық критерийлер:

Шағымдар: тістеген кезде, тілді тигізгенде күшейетін тұрақты ауруларға, ісініп кетуге, жалпы жай-күйдің бұзылуына, бас ауруының пайда болуына, дене қызуының көтерілуіне, тәбеттің болмауына, ұйқының бұзылуына.

Анамнез: Анамнезінде баланың жасын, жалпы денсаулығын, ауру мерзімін, жарақаттық зақымдарын ескеру қажет. Жіті периодонтит ерте шақтағы балаларда басымдықпен дамиды, ағымы өте қатты болады, 1-2 тәулік ішінде ауру өрши түседі.

Физикалық тексеріп-қарау. Сыртқы тексеріп-қарау кезінде беттің жұмсақ тіндерінің ісінуі, лимфа түйіндерінің ұлғаюы есебінен беттің асимметриясы байқалады.

Ауыз қуысында:
гиперемия, себепті тістің айналасындағы сілемейлі қызылиектің ісінуі;
ауыспалы қыртыстағы ауырсыну;
тістің жылжуы;
тіс бөлігінің сыну мүмкіндігі.
тіске жанасқан кезде күрт ауырсыну.

Зертханалық зерттеулер. Жоқ

Аспаптық зерттеулер:

Тісті зондтау: ауыртпай зондтау
Электроодонтометрия: электрооднометрия көрсеткіштерінің деңгейі 100-150 мкА.

Рентгенологиялық зерттеу:

азудың қалыптасу дәрежесін;
азудың физиологиялық резорбциясының дәрежесін;
тұрақты тістің фолликулы үстіндегі кортикалды жай-күйін;
периодонттың, тіс айналасындағы сүйек тінінің жай-күйін анықтауға мүмкіндік береді.
 
Мамандардың консультациясы үшін көрсетімдер. Жүргізілмейді.

Сараланған диагноз:

1-кесте. Сараланған диагноз жіті пульпиттермен, созылмалы қарапайым пульпиттің және периодонтиттің ушығуымен жүргізіледі.
 

Емдеу мақсаттары:

ауырсыну синдромын жою;
қабыну ошағын жою;
тістің анатомиялық пішіні мен функциясын қалпына келтіру.

Емдеу тактикасы:

Дәрі-дәрмексіз емдеу:

балансталған және ұтымды тамақтану;
гигиеналық тәрбие, ауыз қуысы гигиенасына оқыту.

Дәрі-дәрмекпен емдеу.

Қайта жасалған ГКС пульс-терапиясы жіті ажыратылуды емдеуде нәтижелі болуы мүмкін, бірақ антиденелерді қолдану алдында пульс-терапияны екі курстан артық тағайындамаған жөн. Көптеген хаттамалар қайталанған бүкіл ажыратылулар кезінде ағымы қолайлы немесе кем дегенде бірінші эпизодтан кейін бірнеше апта өткен соң дами бастағандарды есептемегенде, антиденелермен емдеуді ұсынады.
Егер пульс-терапияға тез арада жауап болмаса, антиденелермен емдеуді бірден бастап кеткен жақсы, басқа хаттамалар бірнеше күн тосуды жөн көреді. Пульс-терапияға қарамастан, бүйрек функциясы жылдам нашарлай бастаса, тез арада антитимоцитті иммуноглобулинмен емдеуді бастау керек.
Ажыратылуды емдеуде антитимоцитарлы иммуноглобулиннің дозасы индукциялықпен салыстырғанда жоғары болуы мүмкін, ал емдеу ұзақтығы 5-7 күннен кем болмауы тиіс. Емдеу курсы бойы гематологиялық көрсеткіштерді бақылап, профилактика үшін 2-3 апта ганцикловирді қолдану қажет. Сондай-ақ циклоспориннен такролимусқа ауысу немесе микофенолаттарды қосу, бұған дейін оларды алып көрмеген пациенттерге ажыратылудың қайталанған эпизодтарында да көрсетілуі мүмкін.

Уақытша тістің созылмалы периодонтитінің ушығуы көрсетім бойынша үш рет келген кезде емделеді.:
 
І келу.
Жергілікті ауырсынуды басу (инфильтрациялық, өткізгіштік);
жегілі қуысты препарациялау;
ауыз қуысын ашу;
азу каналдарынан сынықтарды және түйіршіктерді алу;
азу каналын аспаптық және антисептикалық тазалау;
тісті 5-7 күнге ашық қалдыру
күніне 6-7 рет сода ерітіндісімен ауызға қолданылатын бұлаулағыштарды тағайындау
Кейбір жағдайларда көрсетімдер бойынша периостотомия жүргізіледі.
 
ІІ Келу
жегі қуысын антисептикалық тазалау
азу каналына білте түріндегі қабынуға қарсы әсерге ие антисептикалық затты енгізу;
уақытша пломба.
 
ІІІ келу.
уақытша пломбаны жұлу;
каналдарды соратын пастамен обтурациялау;
оқшаулайтын төсеме;
тұрақты пломба.

Азу қалыптасқан тұрақты тістің созылмалы периодонтитінің ушығуы емдеу үш рет келгенде жүргізіледі.
 
І келу.
Жергілікті ауырсынуды басу (инфильтрациялық, өткізгіштік);
жегілі қуысты препараттау;
ауыз қуысын ашу;
азу каналдарынан сынықтарды және түйіршіктерді алу;
азу каналдарының жұмыс істейтін ұзақтығын анықтау
азу каналдарын аспаптық тазалау (каналдарда экссудаттың барын ескере отырып жеңілдетіп)
тісті 5-7 күнге ашық қалдыру
күніне 6-7 рет сода ерітіндісімен ауызға қолданылатын бұлаулағыштарды тағайындау
 
ІІ келу.
азу каналдарын антисептикалық тазалау
азу каналына білте түріндегі қабынуға қарсы әсерге ие антисептикалық затты енгізу;
уақытша пломба.
 
ІІІ келу.
уақытша пломбаны жұлу;
азу каналының обтурациясы;
оқшаулайтын төсеме,
тұрақты пломба.
 
Қалыптасуы аяқталмаған азуы бар тұрақты тістің созылмалы периодонтитінің ушығуын емдеу:
 
І келу.
ауырсынуды басу (инфильтрациялық, өткізгіштік)
жегілі қуысты препараттау;
ауыз қуысын ашу;
азу каналдарынан сынықтарды және түйіршіктерді алу;
азу каналдарын аспаптық тазалау (азу каналының қабырғаларынан инфекцияланған периодонтит аямай алынады)
азу каналдарын дәрі-дәрмектік тазалау
тісті 5-7 күнге ашық қалдыру.
күніне 6-7 рет сода ерітіндісімен ауызға қолданылатын бұлаулағыштарды тағайындау.
 
ІІ келу
азу каналын антисептикалық тазалау
азу каналын калций гидроксиді бар пастамен толтыру
1 аптаға уақытша пломба.
Азу каналын калций гидроксиді бар пастамен (КГ) уақытша пломбалау қолмен жүргізіледі.
 
ІІІ келу.
уақытша пломбаны жұлу;
каналдарды соратын пастамен обтурациялау (КГ)
оқшаулайтын төсеме;
тұрақты пломба
Одан әрі 2-4 аптадан кейін және кейіннен әрбір 3 ай сайын азу каналы қайта пломбаланады. Рентгенологиялық бақылау кезінде 9-12 айдан кейін ғана тіс ұшының тесігіне көлденең қатты тінді кедергінің пайда болғанын көруге болады. Бұл жағдайда азу каналын түпкілікті пломбалау жүргізіледі.
 
Амбулаториялық деңгейде көрсетілетін дәрі-дәрмектік ем:

негізгі дәрілік заттар тізбесі (100% қолданылу мүмкіндігі бар):

Анестезиялайтын заттар:
инъекцияға арналған 2%-2мл лидокаин ерітіндісі;
инъекцияға арналған мепивакаин ерітіндісі;
инъекцияға арналған 10% лидокаин ерітіндісі аэрозоль;
анестезиялайтын гельдер 20%.
 
Антисептикалық заттар:
хлоргексидин 0,05%-100мл;
сутегі тотығы 3%-100мл;
 
Пломбалау материалдары: Азу каналдары үшін:
эндофил - ұнтақ -15г, сұйықтық -15 мл,
гидрооксид кальция – 1шприц 2,0гр. Оқшаулайтын төсеме - Висцин:
ұнтақ -50 г, сұйықтық -30 мл Шыныиономерлі цементтер:
Кетак Моляр - 12,5 г ұнтақ, 8,5 мл сұйықтық;
Глассин Рест - 10 г ұнтақ, 8 мл сұйықтық;
Цемион – ұнтақ 20г, сұйықтық 10 мл, кондиционер 10 мл, лак 10 мл; Химиялық қатайту композиттері:
КомпоЛайф Плюс:
базалық паста - 14 г;
катализациялайтын паста 14 г;бонд 6 мл;
дәрілейтін гель - 7 мл. Харизма ППФ:
12г базалық паста;
12г катализациялайтын паста;
6 мл бонд;
2,5 мл дәрілейтін гель.
Уақытша пломабалу материалы:
Дентин-паста – 50 г.

Негізгі дәрілік заттар тізбесі (100% қолданылу мүмкіндігі бар): Жүргізілмейді.
Емдеудің басқа түрлері: Жүргізілмейді
 

Хирургиялық араласу

Амбулаториялық жағдайда көрсетілетін хирургиялық араласу: периостотомия.
 
Стационар жағдайында көрсетілетін хирургиялық араласу: Жүргізілмейді

Диспансерлік бақылау: тіс жегісінің белсенділігі дәрежесіне қарай жылына 1-3 рет тексеріп-қарау.

Ем тиімділігінің индикаторлары.

патологиялық процесті тоқтату;
тістің анатомиялық түрі мен функциясын қалпына келтіру;
асқынулардың дамуының алдын алу.
 

Емдеуге жатқызу түрі (жоспарлы, шұғыл) көрсетілетін емдеуге жатқызу үшін көрсетімдер:

Шұғыл емдеуге жатқызу үшін көрсетімдер: жүргізілмейді.
Жоспарлы емдеуге жатқызу үшін көрсетімдер: жүргізілмейді.

Профилактикалық іс-шаралар:

ұтымды тамақтану – құрамында жеңіл ферменттелетін көміртегілер, бірінші кезекте қант бар өнімдерді рационда азайту;
нәруыз қуысының өз бетінше тазаруына ықпал ететін шикі көкөністер мен жемістерді күн сайын тұтыну;
гигиеналық тәрбие және ауыз қуысы гигиенасына оқыту (Қосымша);
құрамында фтор бар тіс пасталарын (суда фтор тапшы болған кезде) қолдану;
фиссурларды және көрінбейтін шұңқырларды профилактикалық бітеу.

• Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.  
• Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.  
• Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.  
• Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.  
• Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.