Йод жеткіліксіздігімен жəне соған ұқсас жағдайлармен байланысты дамыған қалқанша без аурулары. > Архив - Аурулардың диагностикасы және емдеу хаттамалары (Приказ №764, 2007, №165, 2012)

Анықтамасы

Версия для печати
Скачать или отправить файл

Анықтамасы

Анықтамасы

Йод тапшылық ауруы – бұл барлық аурулық күйі, ол адамдарға йод кемістігі нəтижесінде болатын жəне йод қажеттігі қалпына келгенде жойылатын ауру.

Көп таралған йод жетіспеушілігінен туындайтын – зоб (алқым ұрасы, жемсау ) қалқанша бездің ұлғаю ауруы, бұл қабыну, қан ағу , ісіктермен байланысты емес .

Эндемиялық (аймақтық) зоб – қалқанша без ұлғаюымен анықталатын белгілері бар, йод жетіспеушілігі жəне тұрғындардың жаппай зақымдануы мүлдем, белгілі географиялық аймағына байланысты немесе салыстырмалы түрде мүмкін болатын ауру. Жаппай зақымдану критериясы қазіргі уақытта 5% зоб жас өспірімде болады деп есептеледі (Базарбекова Р. Б. ; Зельцер М.Е.; Косенко Т.Ф.; Абубакирова Ш.С. "Емдеу жəне диагностика консенсусы" - 2005ж.)

Иодтың негізгі ролі – қалқанша без гормонын құрауға қатынасуы .

Қалқанша без гормонының ролі:

- ұрық, ми дамыуында жəне нəрестенің ақыл – ой дамуымен де анықталады;

- энергетиканық ауысудың қалыптылығын да қамтиды;

- белок синтезін ынталандырады;

- қандағы холестрин деңгейін төмендетеді;

- өсу процесін жəне сүйек қаңқасының жетілуін бақылайды;

- иммундық жүйеке əсер етеді;

- ұрпақ жаңғыртуда, ден саулық сапасын анықтайды.

Аурулық жайы, созылмалы йод жетіспеушілігімен байланысты . Ол жас ерекшелігіне байланысты құбылуының маңызы бар.

Кез келген жаста	Зоб , клиникалық немесе сублиникалық гипотиреоз , инфекцияның төзімділігін төмендетеді.
Ұрықта	Зоб, перинатальдық шетінеуі жоғары.
Нəрестеде (жаңа туған)	Туа бітетін ауытқу дамуы, туа біткен гипотиреоз, кретинизм.
Балалармен жас өспірімдерде	Зоб, гипотиреоз, дамуда ақыл – ой жетіспеушілігі, жұмыс қаблеттілігі төмен, ауыр науқастылық, созылмалы ауруға икемділік, жыныстық дамудың бұзылуы.
Ересектер мен қарттарда	Зоб, гипотериоз , ақыл-ой жəне дене дамуының жетіспеуі, жұмысқа қаблетсіздік, атеросклероздағы акселерация.
Бала туатын əйелдерде .	Зоб, гипотериоз, бедеулік жəне түсік, жүктіліктен туындаған аурушылықтың өршуі, жынысқа қатысы жоқ дерттер, жүкті əйелдің қан аздығы.

Хаттама коды: P-P-017 "Йод жеткіліксіздігімен жəне соған ұқсас жағдайлармен байланысты дамыған қалқанша без аурулары"
Педиатрия саладағы поликлиникалар үшін.

АХЖ-10 бойынша коды (кодтары):

Е 01 Йод жеткіліксіздігімен жəне соған ұқсас жағдайлармен байланысты дамыған қалқанша без аурулары.

Болмайды:
- туа біткен йод жетіспеушілік синдромы (Е 00-);

- йод жетіспеушілік нəтижесіндегі субклиникалық гипотиреоз (Е02).

E01.0 Йод жетіспеушілігімен байланысты диффузды (эндемиялық) зоб.

Жіктемесі

Жіктемесі

Зоб жіктемесі (ДДҰ, 2001)

Дəрежесі	Сипаттамасы.
0	Зоб жоқ (үлестік көлемі бас бармақ көлемінен үлкен емес ).
1	Зоб саусақпен білінеді, мойынның қалыпты жағдайында көрінбейді (қалқанша бездің ұлғаюы жоқ ). Бұған түйіндік түзілістер, қалқанша бездердің ұлғаюы болмайды.
2	Мойынның қалыпты жағдайында зоб анық көрінеді.

[Фадеев В.В.; Мельниченко Г.А.; Дедов И. И. "Схемада қалқанша безінің аурулары" - Москва .2005]

Қауіп-қатерлі факторлар

Қауіп –қатерлі факторлар:

1. Қолданылатын тағамда йод жеткіліксіздігі.

2. Денелік (созылмалы аурудың болуы немесе болмауы жəне жағдайы, ол гипоксия мен ілесіп білінуі, сорылудың бұзылуы).

3. Сыртқы орта факторлары (мекемелердегі өндірістік қалдықтардың шығуы, ауаның газдану жоғарлығы, пеш жағылуы, судың сапасыз нашарлауы).

Көп қауып төндіретін негізгі қатерліктің ерекше топтары медико - əлеуметтік жоспарлар нəтижесінде зобтың тууына:

- жас өспірім қыздар;

- фертильді жастағы əйелдер;

- жүкті жəне емізетін əйелдер;

- балалар жəне жас өспірімдер.

Диагностикасы

Диагностика критерилері

Шағымдар мен анамнез:
- қалыпты қалқанша бездік күйінде қалқанша безге өтініш жасамауы мүмкін, зоб көбінде мектеп, балалар бақшасында алдын алу үшін көру шараларында байқалады;
- гипофункциясы кезінде - əлсіздік, тері жамылғысының құрғап кетуі, іш қатуға икемделгені, зейіні, есі төмендегені байқалады.

Физикалық тексеру: науқасты қарауы, қолмен сипағанда зоб білінеді, мүмкін дене бітімінің жетілмеуінде, нерв – психикалық жетілуде, кейде терінің - құрғақ, шаштың түсуі сияқты белгілерде білінеді.

Инструменталдық зерттеу: УДЗ мен қалқанша бездің көлемінің ұлғайып жайылған көрсеткішін зерттеуі.

Консультация үшін көрсетімдер: невропатолог пен эндрокринологтар консультациясы.

Негізгі жəне қосымша диагностикалық шаралар тізімі

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

- қалқанша без УДЗ – і

- ТТГ – нің деңгейін жəне Т3, Т4 – бос топтарын анықтау – қалқанша бездің қызметінің жəй күйі үшін;

- тиреоглобулинге, тиреоидты пероксидозаға антидене көлемін анықтау – антииммунды тиреоидтың жоқтығын білу үшін;

- зəрдегі йод концентрациясын анықтайды.

Қосымша диагностикалық шаралар тізімі:

- білезік буыны мен қол ұшын қамтитын рентгенография;

- қалқанша без сцинтиграфиясы;

- қалқанша безді инемен тесу (пункция) (егер түйін көлемі 1 см көп болса);

- қанның жалпы анализі, зəрдің жалпы анализі;

- ЭКГ.

Лабораторлық зерттеулер

Лабороториялық зерттеу:
- қанның жалпы анализі - анемиясында;
- қан биохимиясында - гиперхолестеринемия, гипербилирубинемияда;
- қан сарысуында - тиреотропты гормонның-гормон (ТТГ) көбеюі көрсеткішін зерттейді.

Дифференциалды диагноз

Дифференциалды диагноз:

- зоб қалқанша бездің түйінді, көп түйінді екендігі ;

- тиреодитке аутоиммундығы;

- туа біткен алғашқы гипотериоз.

Емдеу тактикасы

Емдеу тактикасы

Ем мақсаты: йодтық кемістікті жою, қалқанша без қызметін қалпына келтіру.

Дəрі–дəрмексіз ем:
- инфекцияның созылмалы ошағын сауықтыру;
- сыбағалы тамақтану ( тағам ішіне йодты байыту, йодты тұз, теңіздік тағамдар т.б.);
- еңбек дем алысын жақсы таза жағдайда ұштастыра ұйымдастыру.

Дəрі –дəрмектік ем:
Аймақтық зобтың жайылма түрін емдеуде - йод препараттары дозасы тəулігіне 200- 300 мкг етіп бастау керек.(дозасы жасына, зоб дəрежесіне, қалқанша без қызметіне байланысты беріледі). Егер 4-6 ай ішінде емдеу дозасы тиімді болмаса, онда левотироксин препаратына мақсаттылықпен ( тіркесімділік терапия )

көшу керек.
Қалқанша бездің гипофункциясында - тиреоидты препараттар левотироксин натрий тəулігіне 1-10 мкг, жасына байланысты лупілін, жалпы қал-күйін, ЭКГ- ні байқай отырып белгіленеді. Тироксинді талапқа сəйкес ТТГ (А дəлелденген деңгейі ) деңгейіне сай таңдалады.

Негізгі жəне қосымша дəрі-дəрмектер тізімі

Негізгі дəрі-дəрмектер тізімі:

- йод препараты, йодты калий;

- левотироксин натрий.

Қосымша дəрі –дəрмектер тізімі:

- органикалық - қалдықтармен зақымданған орталық нерв жүйесін емдеу препараттары (пирацетам, пиритинол, винпоцитин);

- В топ витаминдері тиамин, пиридоксин цианкобаламин;

- экологиялық қолайсыз аймақтарда детоксикациялық препараттар (сорбенттер).

Емдеу тиімділігінің индикаторлары:

- қалқанша бездің көлемінің қалыпқа келуі жəне ұлғаюы;

- қалқанша бездің гормональдық кескіннің қалыпқа келуі.

Ауруханаға жатқызу

Госпитализациялауға көрсетімдер:

1. Нерв-психикалық дамуы, дене бітімінің қалушылығына.

2. Созылмалықтан, сүйек жасының қалушылығы.

3. Қалқанша без көлемінің ұлғаюы .

4. ТТГ-ң қан сарысындағы деңгейінің жоғарлауы.

Алдын алуы

Біріншілік профилактика:

Организмді йодпен қанағаттандыруда мына төмендегідей нұсқаулар, күнделікті йодты пайдалану нормасы (ДДҰ, 1996 ):

- емшектегі жас – 50 мкг;

- 2 ден 6 жасқа дейін – 90 мг;

- 7 ден 12 жасқа дейін -120 мг;

- жүкті жəне емшек емізетін əйелдерге – 200 мг.

Профилактикалық шаралар:

Тұрғындарды йодты қажаттілікті қамтамасыз ету, оның тамақтану сипатын өзгерту, йоды бар препараттар мен қосымша қабылдауға көмек беру. Бұл əдіс негізгі, бұрыннан келе жатқан алдын алу шаралары, ол үшін жеке топтық (иоды бар препараттарды тұрғандардың күйзелген кезінде балаларға жас өспірімдерге, жүкті, емізетін əйелдерге қолдану үшін ) жəне жаппай (йодталған ас тұзы – 1 тонна тұзға 40 г йод ) беру.

Диспансерлік бақылау принциптері:

1. Қалыпты қалқанша безділік күйінде 1 айда 1 рет тиреоид препаратын толық сайма сай дозада іріктеп, минималды дозада тиреоидты препаратты – 3-6 айда 1 рет сүйемелдеуіш ретінде береді .
2. Гипертиреоидты күйінде – айына 1 рет гипотериозды алып тастау үшін клиникалық сауығуды бастау да, қалқанша бездік күй емдеу жағдайында 3-6 айда 1 рет, тұрақты клиникалық сауығу бастағанда жылына 2 рет тиреоидты препаратпен емдейді.

Ақпарат

Пайдаланған әдебиеттің тізбесі

Аурулардың диагностикасы және емдеу хаттамалары (Приказы №764 - 2007, №165 - 2012)
1. Хаттаманы дайындау барысында пайдаланылған əдебиеттер: 1. Фадеев В.В., Мельниченко Г.А., Дедов И.И. «Заболевания щитовидной железы в схемах», Москва, 2005 2. Базарбекова Р.Б., Зельцер М.Е., Косенко Т.Ф., Абубакирова Ш.С. «Консенсус по диагностике и лечению сахарного диабета, заболеваний щитовидной железы, метаболического синдрома», Алматы, 2005 3. Зельцер М.Е. «Избранные вопросы клинической тиреоидологии» Лекции, Алматы, 2003 4. Балаболкин М.И., Клебанова Е.М., Креминская В.М. «Дифференциальная диагностика и лечение эндокринных заболеваний» (руководство), М., Медицина, 2002 5. «Диспансеризация детей с эндокринными заболеваниями» (методические рекомендации), Москва, 1984 Нұрбекова А.А. «Қалқанша без аурулары» (оқу-əдістемелік құрал), Алматы, 2005. 6. Доказательная медицина. Ежегодный краткий справочник. Выпуск 3. (перевод с английского языка), 2004 г.

Ақпарат

Əзірлеушілер тізімі:

Нұргалиева Ж.Ж. - м.ғ.к., С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазММУ №2 балалар ауруы кафедрасының ассистенті.

Чекмезова О.Б. - м.ғ.к. Педиатрия жəне балалар хирургиясы ҒО.

Умарова Р.А. - бірінші санаттағы дəрігер.

Қазықтаулы файлдар

1. ( P-P-017.pdf )

читать/скачать файл

Назар аударыңыз!

Если вы не являетесь медицинским специалистом:

Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.
Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.
Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.
Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.
Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.