Дисменорея
Версия: ҚР ДСМ клиникалық хаттамалар - 2014 (Қазақстан)
Анықтамасы
Анықтамасы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
Денсаулық сақтауды дамыту мәселелері жөніндегі сараптау комиссиясында
2014 жылғы «4» шілдедегі № 10 хаттамасымен бекітілген
Дисменорея – бұл етеккір күндері іштің төменгі жағында пайда болатын, психикалық көңіл-күй және алмасу-эндокриндік белгілердің кешенімен бірге жүретін циклды патологиялық үдеріс.
Хаттама атауы: Дисменорея
Хаттама коды:
ХАЖ-10 коды (-тары):N94.4 Алғашқы дисменорея
N94.5 Қайталама дисменорея
N94.6 Нақтыланбаған дисменорея
Хаттамада пай далынылған қысқартулар:
ДМИ – дене массасының индексі
ЖЖБИ – жыныстық жолмен берілетін инфекциялар
ИФӘ – иммуннитетті флюресцентті әдіс
ЕЦ – етеккір циклі
МРТ - магниттік-резонансты томография
ПТР – полимеразды тізбекті реакция
ЖҚТ –жалпы қанды талдау
ЖНТ – жалпы несепті талдау
RW - Вассерман реакциясы
ДД – дәлелділік деңгейі
УДЗ – ультрадыбыстық зерттеу
ЭКГ - электрокардиограмма
ЭЭГ - электроэнцефалография
Хаттаманы дайындау күні: 2014 жыл.
Пациенттер санаты: дисменореясымен жасөспірім қыздар, әйелдер.
Хаттаманы пайдаланушылар: акушер-гинеколог дәрігер, жалпы тәжірибе дәрігер, педиатрлар, терапевтер, жедел медициналық жәрдем дәрігерлері, фельдшерлер.
Жіктемесі
Дисменореяны клиникалық жіктеу [1]
Этиологиялық фактор бойынша:
-алғашқы (қызметтік) – кіші жамбас органдарында патологиялық өзгерістер жоқ болғанда, овуляция циклі қалыптасқан сәттен бастап туындайды;
-қайталама (органикалық) қандай да бір гинекологиялық аурулардың клиникалық көріністерімен сипатталады (мысалы, эндометриоз, қабынудан пайда болатын -аурулар, жыныс органдары дамуының аномалиясы).
Ауырлық деңгейі бойынша:
-жеңіл;
-орташа;
-ауыр[2].
Сатылар бойынша:
-орнына келетін (аурудың белгілері жылдан жылға күшеймейді);
-орнына келмейтін (аурудың белгілері әр жылы ұлғаяды).
Диагностикасы
Госпитальдау үлгісін көрсетуімен госпитальдау үшін көрсетімдер:
Шұғыл госпитальдауға көрсетімдер: ауыр дисменорея (ауру симптомдарын басу мақсатында).
Жоспарлы госпитальдауға көрсетімдер: орташа және ауыр деңгейдегі дисменорея (дұрыс терапия және қайталануының профилактикасын таңдау мақсатында).
Диагностикалық іс-шаралардың негізгі және қосымша тізімі
Амбулаториялық деңгейде жүргізілетін негізгі (міндетті) диагностикалық зерттеулер:
-шағымдар, анамнезді жинау;
-физикалды зерттеу.
Амбулаториялық деңгейде жүргізілетін қосымша диагностикалық зерттеулер:
-ЖҚТ;
-ЖНТ;
-ректовагиналды зерттеу (ретроцервикалды эндометриоздың бар болуына күдік туғанда);
-кіші ж амбас ағзаларының УДЗ (етеккір басталған алғашқы 6 айда дисменореясы бар жасөспірімдердің жатырының дамуындағы кемшіліктер (I,A)[2], жатыр миомасы, эндометриоз, анабезінің ісінуі) (III-B)[3]).
Жоспарлы госпитальдаудаға жіберудегі жүргізуге қажетті тексерудің минимальді тізімі:
-ЖҚТ;
-ЖНТ;
-қан сарысуындағы Вассерман реакциясы;
-қан сарысуындағы p24 АИТВ антигенін ИФӘ-әдісімен анықтау;
-қан сарысуындағы В гепатиті HbeAg вирусын ИФӘ-әдісімен анықтау;
-қан сарысуындағы С гепатиті вирусына жиынтық антиденелерді ИФӘ-әдісімен анықтау;
-кіші жамбас ағзаларының УДЗ
-ЭКГ.
Стационарлық деңгейде жүргізілетін негізгі (міндетті) диагностикалық зерттеулер:
-ЖҚТ;-ЖНТ;
-қан сарысуындағы Вассерман реакциясы;
-қан сарысуындағы p24 АИТВ антигенін ИФӘ-әдісімен анықтау;
-кіші жамбас ағзаларының УДЗ
Стационарлық деңгейде жүргізілетін қосымша диагностикалық зерттеулер: жүргізілмейді.
Жедел шұғыл жәрдем көрсету кезінде жүргізілетін диагностикалық іс-шаралар жүргізілетін диагностикалық іс-шаралар: жүргізілмейді.
Диагностикалық критерийлер [4,5,6,7]:
Шағымдар:
-толғақ тәрізді, солқылдататын, тартатын, тысырайып ауыртатын іштің төменгі жағындағы аурулар, кейде тік ішекке, қосалқыларға, қуық қалбыршағына әсерін тигізіп ауыруы;
-ашуланшақтық, анорексия немесе булимия, депрессия, ұйқышылдық, ұйқысыздық, иістен жиіркену, дәмнен жиіркену, жүрегі айну, құсу, кекіру, ықылық, дірілдеу, ыстықтау, тершеңдік, гипертермия, ауыздағы құрғақтық, жиі несеп жіберу, тенезмалар;
-талып қалу, бас ауруы, бас айналу, жүректің ауруы, қол мен аяқтың, беттің жаурауы және ұйып қалуы, аяқтың жансыздануы, жалпы кенеттен әлсіздену, терінің қышуы, буындардағы аурулар, ісіктер, полиурия және т.б.;
Анамнез: жоғарыда сипатталған белгілер етеккір кезінде пайда болады және ол аяқталған соң жоғалады.
Физикалды зерттеулер: іштің кебуі, тахикардия,
брадикардия, экстрасистолия, етеккір алдында аяқ пен қолдағы ісіктер.
Қынапты зерттеу: бірінші дисменорея кезінде патология анықталмайды.
Зертханалық зерттеулер:
Мамандардың кеңесіне арналған көрсетілімдер:
-қатты аурудың белгілері байқалғанда ішек-қарын жолының патологиясын болдырмау мақсатында терапевтің кеңесін алу;
-қатты аурудың белгілері байқалғанда хирургиялық патологияны болдырмау мақсатында хирургтің кеңесін алу;
-ағзаның әлсіздігі, естің және жұмыс істеу қабілеті төмендегенде психологтың кеңесін алу.
Дифференциалды диагноз
Сараланған диагноз:
Кесте. Бастапқы және екінші дисменореяның сараланған диагностикасы
Нозологиялар | Клиника | Қынапты зерттеу | УДЗ | МРТ |
Бастапқы дисменорея | Етеккір кезіндегі ауыру. Етеккір алдындағы асқазанның кебуі, ісіктер, көңіл-күйдің өзгерісі және т.б. |
Қынаптық тексеру кезінде патология анықталмайды |
Қалыпты | Қалыпты |
Эндометриоз | Етеккір кезіндегі ауыру, ауру бірнеше жылдан кейін менархе жасынан бастап пайда болад | Жатырдың ретропозициясы, оның жылжымалығын шектеу, жатыр мойнағынын қозғалту кезінде сезімталдық, етеккір алдында жатыр үлкеюі |
УДЗ эндометриоз белгілері |
Эндометриоз |
Жатыр миомасы |
Етеккір кезінде іштің төменгі жағындағы толғақ тәрізді аурулар, іштің төменгі жағындағы тұрақты аурулар |
Жатыр үлкейген, не жатыр миомасының түйіндерін қолмен басып байқау | Жатыр миомасы | Жатыр миомасы |
Созылмалы Сальпинго-офорит |
Іштің төменгі жағындағы тұрақты аурулар; анамнезде жатырдың үстеме өсіндісіндегі қатты ауыратын орынды көрсету |
Жатырдың қосалқыларында нақты сызықтары жоқ түзілімді (гидросаль-пинкс)және «ауырлық» пен ауыру белгілерін қолмен басып байқау |
Гидросаль- пинкс немесе жатырдың үстеме өсіндісіндегі аурудың белгілері |
Гидросаль пинкс |
Жатыр дамуының ақаулары |
Етеккір кезіндегі ауыру | Жатыр біртекті емес, ершік тәрізді жатыр, екі жатыр |
Жатыр дамуының ақаулары (ершік тәрізді, екі мүйізді жатыр, Рудоментарлы мүйіз) |
Жатыр дамуының ақаулары |
ЖІБ | ЖІБ енгізу анамнезіндегі ауыратын және көп ағатын етеккір | ЖІБ мұртшалары | ЖІБ жатыр қуысында | ЖІБ жатыр қуысында |
Жатыр ішіндегі синехия | Етеккір кезіндегі ауыру, іштің төменгі жағындағы тұрақты аурулар, етеккір кезінде жоғалатын қанның көлемін және етеккірдің ұзақтығын азайту; анамнездегі түсіктер, босанулар, жатыр ішіндегі қимылдар | Патология жоқ | Жатыр қуысындағы синехиялар | Жатыр қуысындағы синехиялар |
Емдеу тактикасы
Емдеу мақсаттары:
-ауырлық синдромын тоқтату;
-қайталанудың алдын алу.
Емдеу тәсілі:
Дәрісіз емдеу: жүргізілмейді.
Дәрімен емдеу
Негізгі дәрілердің тізімі:Бейстероидті қабынуды басатын құралдар
:
-индометацин күніне 3 рет 25 мг, ішке қолдану 5-7 күн;
-диклофенак 1 таблеткадан 75 мг (қажеттілігі бойынша күніне 2 таблеткадан) ішке қабылдау немесе ректальды күніне2 рет 50 мг 5-7 күн;
-ацетилсалицил қышқылын күніне 500 мг ішке қабылдау 5 күн;
-кетопрофен күніне 100 мг немесе күніне б/і 5% 2,0 мл - 3-5 күн;
-мелоксикам (Н11ВС селективті ингибитор ЦОГ-2) күніне 1 рет15 мг 5-7 күн;
Спазмолитиктер:
-гиосцинбутилбромид (түйіршік 10 мг ішке қабылдау);
-магний сульфатының ерітіндісі инъекцияға арналған 25% 20 мл ампулада немесе ауырған кезде күніне 1 таблеткадан ішке қабылдау, 5-6 ай ұзақтығы. (II-1 С).
Седативті терапия:
-шүйгіншөп сығындысы күніне 3 рет 1 таблеткадан 10 күн.
Қосымша дәрілер тізімі:
Гормонды терапия (3 етеккір циклы ішінде жүргізілген терапия тиімсіз болғанда):
-етеккір циклының 2-фазасында прогестиндер (дидрогестерон) (циклдің 15-і мен 24 күндері) күніне 10 мг 1 рет ішке 3-6 ай;
-құрамдастырылған эстрогенді-гестагенді дәрілер (циклдың бірінші күнінен бастап 3-6 ай аралығында):
этинилэстрадиол - дроспиренон;
этинилэстрадиол - диеногест;
этинилэстрадиол - гестоден;
этинилэстмадиол - дезогестрел.
Амбулаториялық деңгейде көрсетілетін дәрімен емдеу:
Негізгі құралдардың тізімі (100% қолдану мүмкіншілігіне ие):
-индометацин, таблеткалар, 25 мг;
-диклофенак, таблеткалар 25 мг;
-ацетилсалицил қышқылы, таблеткалар, 500 мг;
-гиосцинбутилбромид, 0,01 гр драже, орамада 20 драже;
-магний сульфаты, 25% 5 мл инъекция үшін ерітінді, ампула;
-шүйгіншөп сығындысы 0,1 г драже
Қосымша дәрілік құралдардың тізімі (қолдану мүмкіндігі 100%-дан аз):
-дидрогестерон 10 мг, таблеткалар;
-этинилэстрадиол 30 мкг дроспиренон 3 мг, таблеткалар;
-этинилэстрадиол 30 мкг - диеногест 2 мг, драже;
-этинилэстрадиол 20 мкг - гестоден 75 мг, драже;
-этинилэстрадиол 20 мкг - дезогестрел 150 мкг, таблеткалар.
Стационарлық деңгейде көрсетілетін дәрімен емдеу:
Негізгі құралдардың тізімі (100% қолдану мүмкіндігіне ие):
-индометацин, 25 мг, таблеткалар;
-диклофенак, инъекцияға арналған ерітінді 75 мг/3 мл/ампулалар;
-ацетилсалицил қышқылы, 500 мг, таблеткалар;
-гиосцинбутилбромид инъекцияға арналған ерітінді 20 мг, 0,01 г , драже;
-магний сульфаты, инъекцияға арналған ерітінді 25% 5 мл, ампулалар;
-тиамин гидрохлориді, инъекцияға арналған ерітінді 5%, 1мл, ампулалар;
-Е витамині (токоферол ацетаты) 400 МЕ 100 капсула, 1 мл ампуладағы май ерітіндісі 5%, 10%, 30%;
-мелоксикам (НПВС селективті ингибитор ЦОГ-2), 15 мг, таблеткалар.
Қосымша дәрілік құралдардың тізімі (қолдану мүмкіндігі 100%-дан аз):
-дидрогестерон 10 мг, таблеткалар;
-этинилэстрадиол 30 мкг дроспиренон 3 мг, таблеткалар;
-этинилэстрадиол 30 мкг - диеногест 2 мг, драже;
-этинилэстрадиол 20 мкг - гестоден 75 мг, драже;
-этинилэстрадиол 20 мкг - дезогест рел 150 мкг, таблеткалар.
Жедел көмек көрсету кезеңінде дәрі-дәрмекпен емдеу:
-гиосцинбутилбромид, инъекцияға арналған ерітінді 20 мг;
-магний сульфаты инъекцияға арналған ерітінді 25% 20 мл ампулада;
-кетопрофен, бұлшықет ішіне арналған ерітінді 30 мг/мл, 1 мл, ампулалар;
-диклофенак инъекцияға арналған ерітінді 75 мг/3 мл/, амп улалар.
Емдеудің басқа түрлері:
Амбулаториялық деңгейде көрсетілетін емдеудің басқа түрлері:
-физиотерапия: тері арқылы енетін жоғары жиіліктегі электронейро ынталандырушы (УД II-B) [8];
-жергілікті жылыту (температурасы 39 градус шамасындағы жылытқыны қолдану) (УД II-B) [9];
-ине салу (11-В)[10];
-аутотренинг.
Стационарлық деңгейде көрсетілетін басқа түрлер:
-ине-рефлексті терапия.
Жедел көмек көрсету кезеңінде көрсетілетін емдеудің басқа түрлері: жүргізілмейді.
Хирургиялық араласу:
Амбулаториялық жағдайларда көрсетілетін хирургиялық араласу: жүргізілмейді.
Стационарлық жағдайларда көрсетілетін хирургиялық араласу:
-диагностикалық лапароскопия: жамбастың ауыру себебін анықтау мақсатында дәрі терапиясына және/немесе ауызға салынатын контрацептивтерден тоқтатылмаған, әрі қарай сақталған ауырлық синдромы;
-лапароскопиялық рұқсаты бар пресакралды/ретросакралды нервэктомия: жамбастың ауыру себебін анықтау мақсатында дәрі терапиясынан және/немесе ауызға салынатын контрацептивтерден тоқтатылмай, әрі қарай сақталған ауырлық синдромы (УД III-C) [11].
Тәуекелдер күтілетін пайдаға қарсы тыңғылықты таразылануы керек, себебі бастапқы дисменореяны басқару кезінде пресакралды/ретросакралды нервэктомияны пайдалануда шектеулер бар.
Тәуекел факторлары:
-менархенің ертелігі;
-етеккірдің ұзақтығы;
-темекі шегу (белсенді, белсенді емес);
-отбасылық анамнез;
-гиподинамия;
-отбасындағы жиі күйзелістер;
-өмірдегі жиі өзгерістер;
-төменгі әлеуметтік-экономикалық мәртебе.
Салауатты өмір салты мәселелері жөнінде кеңесу (темекі шегуден бас тарту, денеге аз күш түсіру, күйзелістік жағдайлардың алдын алу).
Әрі қарай жүргізу:
-акушер-гинекологтың 3 етеккір циклі ішінде БСҚҚҚ емдеу жүргізу кезінде қадағалауы (әр етеккірден соң тиімділікті бағалау);
-тиімді терапия жағдайында НПВС қарау әр 6 ай сайын;
-БСҚҚҚ әсері жоқ болғанда гормонды терапия тағайындалады, жыл ішінде тиімділікті бақылау әр 3 ай сайын (төзе алуды, емдеудің тиімділігін бағалау) жүргізіледі.
Емдеу тиімділігі мен және диагностика және емдеу әдістерінің қауіпсіздік индикаторлары:
-ауырлық синдромын және жиілігін азайту;
-сезімталдықты жақсарту;
-ремиссия уақытын ұзарту.
Ауруханаға жатқызу
Госпитальдау үлгісін көрсетуімен госпитальдау үшін көрсетімдер:
Шұғыл госпитальдауға көрсетімдер: ауыр дисменорея (ауру симптомдарын басу мақсатында).
Жоспарлы госпитальдауға көрсетімдер: орташа және ауыр деңгейдегі дисменорея (дұрыс терапия және қайталануының профилактикасын таңдау мақсатында).
Алдын алуы
Профилактикалық іс-шаралар: ерекше профилактика жүргізілмейді.
Ақпарат
Пайдаланған әдебиеттің тізбесі
-
Протоколы заседаний Экспертной комиссии по вопросам развития здравоохранения МЗ РК, 2014
- 1) SOGC. Primary dysmonerya - clinical guedline. 2005 Dec. 2) Flor H., Turk D.C. eds. Chronic pain: An Integrated Biobehavioral Approach. London: Informa Healthcare Publishing Group 2011 3) Latthe P., Latthe M., Say L., Gulmezoglu M., Khan K.S. WHO systematic review of prevalence of chronic pelvic pain: a neglected reproductive health morbidity. BMC Public Health 2006; 6: 177— 184. 4) Proctor M, Fargubar С. Diagnosis and management of dysmenorrboea. BMJ 2006;3326:1134-38. 5) Кротин П.Н., Ипполитова М.Ф. Комплексный подход к лечению больных с первичной дисменореей // Репродуктивное здоровье детей и подростков, 2006. № 1. С. 37-47. 6) Манухин И.Б., Крапошина Т.П. Нестероидные противовоспалительные средства в лечении первичной и вторичной дисменореи // Вопросы гинекологии, акушерства и перинатологии 2010. Т. 9. № 6. 7) Серов В.Н., Уварова Е.А., Гайнова И.Г. Современные возможности использования нестероидных противовоспалительных препаратов для устранения и профилактики дисменореи // Фарматека 2004. № 15(92). С. 18¬24. 8) American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Chronic pelvic pain. Washington (DC): American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG); 2004; 17. (ACOG practice bulletin; no. 51). 9) Beutel M.E., Weidner K., BrдЫer E. Chronic pelvic pain of Women and its Co-Morbidity. GeburtshFrauenheilk 2005; 65: 61—67. 10) Breivik H., Borchgrevink P.C., Allen S.M. et al. Assessment of pain. Br J Anaesth 2008; 101: 1: 17—24. 11) Al-Jefout M.I., Black K., Luscombe G., Tokushige N. et al. Myometrial and Endometrial Innervational of women with benign gynecological disease. 11th World Congress on Endometriosis, 4—7 september, 2011; 1—41.
Ақпарат
- Досжанова Әйгерім Мжаберқызы - м.ғ.д., профессор, «Астана медицина университеті» АҚ Интернатура және дипломнан кейінгі білім кафедрасының меңгерушісі, жоғары санаттағы дәрігер;
- Төлетова Айнұр Серікбайқызы – бірінші санаттағы дәрігер, PhD докторы, «Астана Медицина Университеті» АҚ ;
- Малтабарова Нұрилә Аманғалиқызы – «Астана медицина университеті» АҚ жедел медициналық көмек курсы бар анестезиология-реаниматология кафедрасының профессоры;
- Құдайбергенова Махира Сейдуәліқызы – «Ұлттық ғылыми медициналық орталық» АҚ клиникалық фармаколог-дәрігері.
Пікір иесі: Рыжкова Светлана Николаевна, м.ғ.д., профессор, жоғары санаттағы дәрігер, «Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медициналық университеті» РМКП Дәрігерлерді жетілдіру факультетінің акушерия және гинекология курсының меңгерушісі.
Қазықтаулы файлдар
Назар аударыңыз!
- Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.
- Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.
- Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.
- Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.
- Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.