Балалар мен жасөспірімдердегі семіздік

Версия: ҚР ДСМ клиникалық хаттамалар - 2017 (Қазақстан)

Другие уточненные формы избыточности питания (E67.8), Ожирение (E66), Ожирение неуточненное (E66.9), Последствия избыточности питания (E68)
Педиатрия, Эндокринология детская

Анықтамасы

Анықтамасы


Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің
Медициналық қызметтер сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының
2017 жылғы «18» тамыздағы
№ 26 хаттамасымен мақұлданған

Семіздік – жалпы және жетекші белгілері жалпыланған майлы тіндердегі артық майлы тұндыру және басқа органдар мен тіндерде нейрогормональды және метаболикалық бұзылулармен туындаған немесе қиындықтар туындаған және тамақтану мен энергия шығысының арасындағы энергия теңгерімсіздігі бар басқа да органдар мен тіндердің функционалдық өзгеруімен қоса жалпыланған генетикалық топтар, түрлі органдар мен жүйелердің жағдайлары [1].

КІРІСПЕ БӨЛІМ

АХЖ-10 коды (тары):

АХЖ -10
Коды Атауы
Е 66.0 Энергия ресурстарын шамадан тыс тұтынудан туындаған семіздік
Е 66.1 Дәрілік заттарды қабылдағаннан туындаған семіздік
Е 66.2 Альвеолярлық гиповентиляциямен қоса, семіздік деңгейі өте жоғары
Е 66.8 Семіздіктің басқа түрлері
Е 66.9 Семіздік айқындалмаған
Е 67 Артық тамақтанудың басқа түрлері
Е 67.8 Артық тамақтанудың айқындалмаған басқа түрлері
Е 68 Артық тамақтанудың салдары
 
Хаттаманы әзірлеу/ қайта қарау күні: 2013 (2017 ж. қайта қаралған).
 
Хаттамада пайдаланылатын қысқартулар:

SDS стандартты ауытқу коэффициенті (standard deviation score)
АҚ артериялық қысым
АКТГ адренокортикотропты гормон
ДАҚ диастоликалық артериялық қысымы
ДСИ дене салмағының индексі (кг / м2 өлшенеді)
ИТ инсулинге төзімділік
ТЖЛП тығыздығы жоғары липопротеидтер
ТТЛП тығыздығы төмен липопротеидтер
ЕДШ емдік дене шынықтыру
АГБ аш қарын гликемия бұзылушылығы
ГТБ глюкоза төзімділігі бұзылысы
АГТТ ауыз қуысының глюкозаға төзімділігін тексеру
САҚ систолалық артериялық қысымы
ҚД қант диабеті
СТГ соматотропты гормоны
ЭКГ электрокардиография

Хаттаманы пайдаланушылар: жалпы практика дәрігерлері, педиатрлар, балалар эндокринологтары.
 
Пациенттердің санаты: балалар және жасөспірімдер.
 
Дәлелділік деңгейінің шкаласы:

Деңгейі Сипаттамасы
Ұсыныстар күші
A Осы әдісті қолдану үшін күшті дәлелдер
B Осы әдісті қолдану үшін сенімді дәлелдер
C Осы әдісті қолдану үшін әлсіз дәлелдер
D Осы әдісті қолдануға қарсы әлсіз дәлелдер
Е Осы әдісті қолдануға қарсы күшті дәлелдер
Дәлелділік деңгейі
I Бірнеше рандомизацияланған бақыланатын сынақпен расталған
II Бірнеше рандомизацияланбаған клиникалық зерттеулермен расталған; Бірнеше орталықтан бірнеше аналитикалық зерттеулер;
III Сарапшылардың пікірі, клиникалық практика, сипаттама зерттеулер, сараптамалық комиссиялармен расталған;

Жіктемесі


Семіздіктің жіктемесі

Этиологиясы бойынша:

·               қарапайым (конституциональды-экзогенді, идиопатикалық);
·               гипоталамус;
·               нейроэндокриндік аурулармен байланысты (гиперкортизия, гипотиреоз және т.б.) семіздік;
·               атрогендік семіздік (глюкокортикоидтерді, антидепрессанттарды және басқа да препараттарды ұзақ уақыт қолданумен байланысты);
·               моногенді семіздік;
·               семіздік синдромы.
 
Асқынулардың және араласқан жағдайлардың болуымен:
·               Көмірсулар алмасуының бұзылыстары: глюкоза төзімділігінің бұзылуы (ГТБ), аштық гликемиясы (АГБ) бұзылған, инсулинге төзімділік (ИТ);
·               Алкогольсіз бауырдың май  ауруы;
·               дислипидемия;
·               артериялық гипертензия (АГ);
·               2 типті қант диабеті (ҚД 2);
·               жыныстық дамудың кешігуі;
·               жеделдетілген жыныстық даму;
·               гинекомастия;
·               гиперандрогения синдромы;
·               апноэ синдромы;
·               тірек-қимыл аппаратының бұзылуы;
·               өт қабында тас байлану ауруы.
 
Семіздік деңгейі бойынша:
·               SDS ДСИ 2.0-2.5 - І дәрежелі;
·               SDS ДСИ 2.6-3.0 - ІІ дәрежелі;
·               SDS ДСИ 3.1-3.9 - ІІІ дәрежелі;
·               SDS ДСИ ≥4.0 - морбидті[2].

Диагностикасы


ДИАГНОСТИКАНЫҢ ӘДІСТЕРІ, ТӘСІЛДЕРІ ЖӘНЕ ЕМ-ШАРАЛАРЫ

Диагностикалық өлшемшарттар

Шағымдар және анамнез [3]
Шағымдар:
·               бас ауруы, күндізгі ұйқышылдық және қорылдау, ұйқы кезінде апноэ;
·               іштің ауырсынуы;
·               тізе және табан буындарындағы ауырсыну;
·               Қыздардың етеккір циклының бұзылушылықтары мен/немесе гирсутизм;
 
Анамнез:
Баланың артық салмағының себебін анықтау үшін ата-анасымен әңгімелесу қажет:
·               осы баланың  жүктілік кезі, оның антропометриялық деректері, туылған кездегі өмірдің алғашқы жылы, тамақтанудың ерекшеліктері, физикалық белсенділік деңгейі, бастан кешкен аурулар туралы;
·               семіздікке, дислипидемияға, диабетке, СД2 гипертонияға және басқа да жүрек-қан тамырлары ауруларына отбасылық бейімділіктің болуы;
·               диета мен жаттығу режимінің алдыңғы өткен тәжірибесі;
·               дәрілік заттарды қолдану (глюкокортикоидтарды, психотропты препараттарды және т.б.);
·               жаман әдеттер - темекі шегу, алкоголь;
·               отбасының әлеуметтік жағдайы (ата-анасының білім беруі, зорлық-зомбылық оқиғалары, толық емес отбасы);
·               ұйқының сипаты: ұзақтығы, апноэ;
·               психоәлеуметтік анамнез: депрессия, төмен өзін-өзі бағалау, алаңдаушылық және жалғыздық.
 
Физикалық зерттеп-қарау:
·               ДСИ және / немесе SDS ДСИ есептеуі бойынша биіктігі мен салмағы;
·               қиғаш шеңбердің төменгі жиегі мен илидің шыңы арасындағы сызық бойында бел шеңберін өлшеу;
·               өсу мен салмақ қисықтарын құрастыру
·               болжамды өсімді формула бойынша есептеу:
қыздарда: ((ананың өсуі + әкесінің өсуі) / 2-6.5), см;
ұлдарда: ((ананың өсуі + әкесінің өсуі) / 2 + 6,5), см;
 
·               Таннерге сәйкес жыныстық даму сатысын бағалау;
·               қан қысымын өлшеу;
·               гипоталамус-гипофиз аймағының патологиясын анықтау акценттелген  неврологиялық тексеру;
·               ықтимал acanthosis nigricans, стрииді анықтау.
 
Зертханалық зерттеулер:
Қанның биохимиялық талдауы:
·               глюкозаны аш қарынға зерттеу
·               баланың салмағының 1 кг-ға шаққанда 1,75 г құрғақ затпен глюкоза жүктемесі бар ауызша глюкозаға төзімділік тесті, бірақ 75 грамнан артық емес.
 
АГТТ-ның ықтимал нәтижелері (веноздық қан плазма үшін):
-                   нормогликемия: аш қарын глюкозасы <6.1 ммоль / л, жаттығудан кейін 2 сағатта <7.8 ммоль / л;
-                   АГБ: аш қарын глюкозасы ≥ 6,1 ммоль / л, дегенмен < 7,0 ммоль/л, жүктемеден кейін 2 сағат өткеннен кейін <7,8 ммоль / л;
-                   ГТБ: аш қарын глюкозасы <7,0 ммоль / л, 2 сағаттан кейін ≥ 7,8 ммоль / л, бірақ <11,1 ммоль / л.
-                   СД: аш қарын глюкозасы ≥ 7.0 ммоль / л, 2 сағаттан кейін ≥ 11.1 ммоль / л [3].
 
·               Холестерин, ТЖЛП, ТТЛП, триглицеридтердің жалпы деңгейін зерттеу
 
1-кесте. Балалар мен жасөспірімдерде қандағы липопротеиндердің анықтамалық мәні [13] 

Көрсетілім Липидтер, липопротеидтер деңгейі
Оңтайлы, 75 пайыздық төмен Жоғарылатылған, 75-95 пайыздық Жоғары, 95 пайыздан жоғары
Жалпы холестерин, ммоль/л < 4,4 4,4—5,1 ≥ 5,2
ТТЛП, ммоль/л < 2,85 2,85—3,34 ≥ 3,35
Триглицеридтер, ммоль/л
0—9 лет
10—19 лет
 
 
< 0,85
< 1,0
 
 
0,85—1,12
1,0—1,46
 
 
≥ 1,13
≥ 1,47
Көрсеткіштер Оңтайлы Төмендеген Төмен
ТЖЛП, ммоль/л > 1,2 1,0—1,2 < 1,0

 
·                эндогендік гиперкортицизмнің клиникалық белгілері болған жағдайда - 8.00 және 23.00-де AКТГ және кортизол деңгейін анықтау.
·                өсу гормонының (СТГ) жетіспеушілігінің клиникалық және зертханалық және аспаптық белгілері болған кезде: қандағы ИРФ деңгейін анықтау және СТГ секреция қорларын анықтау үшін ынталандыру сынағы.
 
Аспаптық зерттеулер:
·                Соматотроптық жеткіліксіздіктің белгілері болған кезде - сүйек жасының анықтамасы бар сол қол буынының  рентгенографиясы.
 
Маман консультациялары үшін көрсетілімдер:
·               Гастроэнтерологтың консультациясы – майлы гепатоз, стеатогепатит кезінде;
·               Неврологтың консультациясы – неврологиялық дәрежені бағалау үшін;
·               Психотерапевттің консультациясы – депрессия, дұрыс емес мінез-құлық, аурудың психогенді сипаты кезінде.

Диагностикалық алгоритм: ызба)

Балаларда семіздік диагностикасының алгоритмі 

Дифференциалды диагноз


Дифференциалды диагноз және қосымша зерттеулер негіздемесі 
Диагноз Дифференциалды диагнозға арналған негіздеме Қарап-зерттеулер Диагнозды жоққа шығару өлшемшарттары
Семіздікпен байланысты классикалық эндокриндік аурулар
Біріншілік гипотиреоз Семіздік / артық салмақ ТТГ
Қан плазмасындағы бос Т4
Бос ТТГ және Т4 қалыпты
 
 
Өсу гормонының тапшылығы Семіздік / артық салмақ Қан плазмасында сүйек жасын, ИРФ-1 зерттеуін, СТГ резервтерін анықтауға арналған ынталандыру сынақтарын анықтау Сүйек жасының паспорт жасына сәйкестігі, ИРФ-1 қалыпты деңгейі, ынталандыру сынақтары кезінде өсу гормонының босату шыңы 10 нг / мл-ден астам
Иценко-Кушинг синдромы немесе ауруы Семіздік / артық салмақ Эндогендік гиперкортицизм белгілерін анықтау, күнделікті ырғақты ескере отырып, AКТГ және кортизолды анықтау Эндогендік гиперкортизим белгілерінің болмауы,AКТГ және кортизолдың қалыпты деңгейі
ятрогенді Семіздік / артық салмақ Глюкокортикоидты, психотропты препараттарды қабылдау үшін анамнез Дәрілік заттар туралы деректердің жоқтығы

Емдеу тактикасы (амбулатория)


АМБУЛАТОРИЯЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ
Баланың жасын ескере отырып, төмен калориялы тамақтану: диеталардағы көмірсулар, ақуыздар мен майлардың мөлшері физиологиялық қажеттіліктерге сәйкес келуі керек.
Дене белсенділігін арттыру. Ата-аналар мен психологтардан психологиялық қолдау.

Дәрі-дәрмексіз емдеу:
Жасына қарай төмен калориялы диета
Режим – жоғары дене белсенділігі
 
Дәрі-дәрмекпен емдеу: жоқ
 
Хирургиялық араласу: жоқ.
 
Әрі қарай жүргізу:
Профилактикалық  шаралар: бөліп тамақтану, белсенді өмір салты, жаттығулар, ата-аналарды бөліп тамақтану принциптері бойынша оқыту.

Пациенттің жай-күйін мониторингтеу:
Амбулаториялық-емханалық жағдайда:
·               кейінгі 1-ші жылы  3 айда 1 рет, содан кейін 6 айда 1 рет бақылау;
·               өсуі, салмағы, SDS ИМТ өлшеуі, талия шеңберінің, АҚ, тамақтану және дене белсенділігін талдау, психологпен сабақ;
·               АГТТ – 3 жылда 1 рет;
 
Емдеудің тиімділік индикаторлары [17]:
·               Дене салмағын төмендету. 

Ақпарат

Пайдаланған әдебиеттің тізбесі

  1. Протоколы заседаний Объединенной комиссии по качеству медицинских услуг МЗ РК, 2017
    1. 1) Дедов И.И., Петеркова В.А. Справочник детского эндокринолога - М., 2011. -524 с. 2) Петеркова В.А., Васюкова О.В. К вопросу о новой классификации ожирения у детей и подростков. Проблемы эндокринологии. 2015; 61(2): 40-41. 3) Базарбекова Р.Б., Нурбекова А.А., Даньярова Л.Б., Досанова А.К. Консенсус по диагностике и лечению сахарного диабета, Алматы, 2016. 4) Krebs NF, Himes JH, Jacobson D et al. Assessment of child and adolescent overweight and obesity. Pediatrics 2007; 120: pp.193–228. 5) Всемирная организация здравоохранения, 2016. Ожирение и избыточный вес. Информационный бюллетень, июнь 2016. Доступ http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/ru/ от 16.04.2017 6) Диагностика и лечение ожирения у детей и подростков // В кн.: Федеральные клинические рекомендации (протоколы) по ведению детей с эндокринными заболеваниями / Под ред. И. И. Дедова и В. А. Петерковой. — М.: Практика, 2014; с. 163—183. 7) Algorithm for the Assessment, Prevention, and Management of Childhood Obesity in Patients 2 Years and Older Adapted from the Expert Committee Recommendations, American Academy of Pediactrics, Institute for Healthy Childhood Weight , 2017.

Ақпарат


ХАТТАМАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ АСПЕКТІЛЕРІ

Біліктілік деректерін көрсете отырып, хаттама әзірлеушілерінің тізімі:
1)           Аманбай Гүлжан Маратқызы – «Ұлттық ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы» АҚ «UMC» КҚ филиалының педиатрия орталығының соматика бөлімшесінің балалар эндокринологы;
2)           Базарбекова Римма Базарбекқызы – медицина ғылымдарының докторы, профессор, «Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті» АҚ эндокринология бөлімінің меңгерушісі, «Қазақстан дәрігерлер-эндокринологтар ассоциациясы» РҚБ төрағасы;
3)           Досанова Айнұр Қасимбекқызы – медицина ғылымдарының кандидаты, «Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті» АҚ эндокринология кафедрасының доценті, «Қазақстан дәрігерлер-эндокринологтар ассоциациясы» РҚБ хатшысы;
4)           Смағұлова Ғазиза Ажмағықызы – медицина ғылымдарының кандидаты, доцент, «М. Оспанов ат. Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті» ШЖҚ РМК ішкі аурулар пропедевтикасы және клиникалық фармакология кафедрасының меңгерушісі.
 
Мүдделер қақтығысының жоқтығын көрсету: жоқ.
 
Рецензенттер:
Нұрбекова Ақмарал Асылқызы – медицина ғылымдарының докторы, «С.Д.Асфендияров ат. Қазақ медицина университеті» ШЖҚ РМК №2 терапия кафедрасының профессоры.
 
Хаттаманы қайта қарау шарттары: жарияланғаннан кейін және қолданысқа енгізілген күнінен бастап 5 жыл өткен соң немесе дәлелділік деңгейі бар жаңа әдістер болған кезде хаттама қайта қаралады.

Қазықтаулы файлдар

Назар аударыңыз!

  • Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.  
  • Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.  
  • Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.  
  • Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.  
  • Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.
На главную
Наверх