Аллергиялық ринит

ARIA бойынша АР жіктемесінің негізгі ерекшеліктері үш негізгі мезетті есепке алады: 
1) АР анықталу көріністерінің ұзақтығы;   
2) АР айқындылығы;
3) АР-дың өмір сүру сапасына әсер етуі. 

1) АР танытылу көрсеткіштерінің ұзақтығы бойынша АР жіктемесі: 
·               интермиттицияланатын АР – жалпы ұзақтығы 4 апта болған уақытта симптомдар ұзақтығы аптасына 4 күннен аз;   
·               ұзаққа созылған АР – жалпы ұзақтығы 4 апта болған уақытта симптомдар ұзақтығы аптасына 4 күннен көп.   

2) АР танытылу көрсеткіштерінің айқындылығы және оның өмір сүру сапасына әсер етуі бойынша жіктеме: 
·               жеңіл ағымды АР   – клиникалық көріністер бар, бірақ олар күндізгі белсенділікті бұзбайды (жұмысты, оқуды) және ұйқыға әсер етпейді. Өмір сапасы бұзылмаған;  
·               орта ағымдағы АР  – клиникалық көріністері бар, ол не күндізгі белсенділікті бұзады (жұмысты, оқуды), не ұйқыны бұзады. Өмір сүру сапасы айтарлықтай төмендеген; 
·               ауыр дәрежелі АР  – клиникалық көріністері бар, ол күндізгі белсенділікті бұзады (жұмысты, оқуды), не ұйықтауға кедергі келтіреді. Өмір сүру сапасы өте қатты бұзылған. 
 
Аурудың фазасы бойынша:
3)АР ағымының фазасы бойынша жіктеме:
·               асқыну фазасы
·               ремиссия фазасы.
АР маусымдық және жыл бойғы түрлерге бөлу ұсынылмайды, АР көпфакторлығына байланысты және оны емдеу мен «маусымдық емес» кезеңде де профилактика қажеттілігі себебінен.   [3].

АМБУЛАТОРЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ
Амбулаторлық деңгейде емдеу аллергиялық ринитпен күрестегі жалғыз негізгі әдіс (тіптен жалғыз) болып табылады. Тактика симптоматиканы төмендетуге (топикалық, назалдық, жалпы), пациенттің өмір сұру сапасын жақсартуға, қайталануы асқынулардың және жоғарғы және төменгі тыныс жолдары жағынан шиеленісудің алдын алуға сайып келеді, бронх демікпесі дамуын қосқанда.   
 
Дәрі-дәрмексіз емдеу:
·               күзетуші режим (аллергендермен, қоздырушы агенттермен, суып қалудан, ЖТВИ және т.с.с. байланыстан қашу); 
·               гипоаллергенді диета;
·               себепті және қоздырушы факторларды алып тастау  (элиминация);
·               себепті және қоздырушы факторлармен байланысты азайту, аллергенді толық элиминациялау мүмкін болмаған жағдайда;  
·               тыныс алу гимнастикасы;
·               барьерлік құралдар және тұзды ерітінділер назалды спрейлер түрінде. Дәрілік заттар болып табылмайды. Топикалық қолданылады, алдын алу және қалпына келтіру мақсатында.   
 
Дәрі-дәрмекпен емдеу (ауырлықтың түріне, фазасына және дәрежесіне қарай), негізгі принциптер  (УД А):

Негізгі құралдар:
Топикалық (интраназальды) глюкокортикостероидтар(УД А):
·               аллергиялық ринитты базалық патогенетикалық емдеу. Тоқтаусыз қолдану ұзақтығы екі жылға дейін созылуы мүмкін, алайда бұл жағдайда препараттарды тағайындаудың баламалы курстары көрсетілген (мысалы, күнара, немесе аптасына екі-үш рет).  Тек осы препараттар тобы ғана АР асқынуларының кешенді емделу мен профилактикасын қамтамасыз етеді   (конъюнктивит, ларингит, обструктивтф синдром, бронх демікпесі және т.б.). Монотерапия немесе антигистаминді немесе антилейкотриенді препаттармен   peros  құрамдастырылған түрінде қолданылады.   Курс ұзақтығы 1 аптадан  6 айға дейін (қажет болған жағдайда 12 айға дейін). 6 жастан бастап балалар және ересектерге қолдануға ұсынылған   [9].
·               бетаметазон– 100-400 мкг/тәулігіне (тәулігіне 2-8 шашу);
·               мометазон – 100-400 мкг/тәулігіне (тәулігіне 2-8 шашу);
·               флутиказонапропионат– 100-400 мкг/тәулігіне (тәулігіне 2-8 шашу);
·               флутиказонафуроат– 100-400 мкг/тәулігіне (тәулігіне 2-4 шашу).

Антилейкотриенлі препараттар (лейкотриенді рецепторлар антагонисттері)(УДА):
·               АР базалық емдеу, әсіресе оның бронхообструктивті көріністер және демікпемен үйлескенде, БД дамуының профилактикасы. Әдеттегідей, топикалық интраназальды ГКС құрамдастырылып тағайындалады немесе монотерапия ретінде (сирек).  Балаларға 6 айдан бастап (4мг), 6 жастан бастап (5 мг), жасөспірімдерге және ересектерге (10 мг) тағайындалады   (10 мг) [9].
·               монтелукаст– 4, 5 немесе 10 мг,  пациенттің жас шамасына қарай, күніне 1 рет, кешке, ұзақ мерзімге (3-6 айға дейін немесе одан да ұзақ, егер клиникалық көрсетілімдер бар болса). 

2-ші немесе 3-ші буындағы антигистаминды құралдар(УД А):
Аллергиялық ринитті базалық емдеу. Бірнеше күннен бастап бірнеше айға дейін курстармен қолданылады. Топикалық интраназальды ГКС құрамдастырылып тағайындалады немесе монотерапия ретінде (сирек, әсіресе ілеспелі есекжемнің бар болу жағдайында). Күніне 1 рет, ересектер мен 2 жастан бастап балаларға, тек қана ауық арқылы қабылдайтын түрді тағайындалады [9]. Емделу курсының ұзақтығын емдеуші дәрігер анықтайды, әдетте 3 айдан көп емес. 
·               лоратадин 10 мг/тәу;
·               цетиризин 10 мг/тәу;
·               фексофенадин 120 мг және 180 мг/тәу;
·               эбастин 10-20 мг/тәу*;
·               дезлоратадин 5 мг/тәу;
·               левоцетиризин 5 мг/тәу;
·               биластин 20 мг/тәу.

1 буындағы антигистаминды құралдар(УД А) – алғашқы 3-5 күнде келесіде 2ші немесе 3-ші буындағы препараттарға өтумен орта немесе ауыр дәреженің жіті ағымында қолданылады. Балаларда туғаннан, жасөмпірімдерде және ересектерде, ауыз арқылы қабылдау және парентеральды түрде қолданылады  [9].
·               хлоропирамин5-75 мг/тәу.;
·               хифенадин 25-75 мг/ тәу.*;
·               мебгидролин 50-150 мг/ тәу.*;
·               дифенгидрамин  50-150 мг/ тәу.;
·               клемастин 1-3 мг/ тәу.;
·               прометазин 25-75 мг/ тәу.;
·               диметинден1-6 мг/ тәу.*
·               кетотифен1-3 мг/ тәу.*

Симпатоматикалық құралдар(УДА) – мұрын ауруларын емдеу үшін (деконгестанттар) мұрын жолдарын уақытша қалпына келтіруге арналған (мысалы, топикалық стероидтарды қабылдау алдында), сондай-ақ аллергиялық риниттің жеңіл ағымында тек симптоматикалық құралдар ретінде қолданылады.   6 жастан бастап балаларға және ересектерге, 5-7 күн ішінде тәулігіне 4 дозадан көп емес тағайындалады, өйткені тахифилаксияға және басқа да жағымсыз әсерлердің даму қаупі бар   [9].
·               нафазолин 0,05%, 0,1%*;
·               оксиметазолин 0,05, 0,1%%;
·               ксилометазолин 0,05, 0,1%;
·               тетризолин 0,05%, 0,1%*.

Қосымша дәрілік заттар:
Аллергенспецификалық иммунотерапия (УД А):
САД invitro және invivo өткізілгеннен кейін және себепті-маңызды аллергендерді тапқан кезде егер оларды элиминациялау мүмкін болмаса және қарсы көрсетілімдер жоқ болса аллергологпен жүргізіледі.  Тек толық ремиссия кезеңінде ғана.  СИТ бірнеше жолдармен мүмкін   – субкутанды, пероральды, сублингвалды, интраназальды [10,11]. Емделуге  арналған, клиникалық сынақтардан өткен және Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген аллергендердің жоғары тазаланған экстракттары қолданылады.   

Мембраностабилизаторлар*(УД D):
Көбінесе жергілікті қолданылады, профилактикалық мақсатта, көбінесе балалық жасқа көрсетілген. Жүйелік қолдану тиімділігі нақтыланбаған.   
·        Кромоглицинды қышқыл 50-200 мг/тәу.
NB!*– хаттаманы қайта қарау кезінде КНФ-қа қосылмаған препараттар, бірақ ҚР тіркелген   (06.2017-на жағдай, қолжетімді www.knf.kz)
 
Хирургиялық емдеу: жоқ.
 
Әрі қарай жүргізу:
Профилактикалық шаралар:
Аллергия, аллергиялық ринит және ең жиі асқыну түріндегі бронх демікпесі туралы білуді насихаттау  [10]. Гиперсезімталдықты ерте анықтау, отбасылық немесе жеке анамнездің ауырлауы кезінде мұқият болу, жоғарғы тыныс алу жолдарының ауруларын анықтау және емдеу, шылым шегуден бас тарту, еңбек пен тұрмыс экологиясы, салауатты өмір салты. 
·          аллергологтың динамикада қарауы; 
·          аллергия (астма) мектебінде пациенттерді оқыту; 
·          спецификалық аллергодиагностика және себепті аллергендерді элиминациялау;   
·          үйде және жұмыс орнында профилактикалық гипоаллергенді шаралар;  
·          қоздырушы факторларды, шылым шегуді алып тастау; 
·          арнайы фильтрлар немесе бетперделерді тағу; 
·          тазалау, ионизациялау,  озонациялау,  фильтрациялау, ауаны ылғалдандыру жүйелерін, сулы фильтрациясы бар немесе «жуушы» шаңсорғыштарды қолдану;
 
Емдеу тиімділігінің индикаторлары:
·               клиникалық көріністерді тоқтату;
·               мұрын жолдарының өтімділігін қалыпқа келтіру; 
·               мұрынмен демалуды, әсіресе түнгі уақытта қалыпқа келтіру; 
·               өмір сүру сапасын жақсарту;
·               еңбекке жарамдылықты қалыпқа келтіру;
·               тері-аллергиялық тестілеу кезінде сенсибилизацияны төмендету; 
·               жалпы және спецификалық IgЕ (әдетте ұзақ АСИТ өткізу аясында) көрсеткіштерін төмендету.  

СТАЦИОНАРЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ: жоқ.

Шұғыл емдеуге жатқызуға арналған көрсетілімдер: жоқ.

• Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.  
• Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.  
• Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.  
• Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.  
• Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.