Иценко-кушинг ауруы

Версия: ҚР ДСМ клиникалық хаттамалар - 2017 (Қазақстан)

Болезнь Иценко-Кушинга гипофизарного происхождения (E24.0)
Эндокринология

Анықтамасы

Анықтамасы


Денсаулық сақтау министрлігінің
Медициналық қызметтер сапасы жөніндегі біріккен комиссиясының
2017 жылғы «18» тамыздағы
№ 26 хаттамасымен мақұлданған 

Иценко-Кушинг ауруы – гиперплазирленген жасушаларында немесе гипофиздің ісікті тінінде АКТГ артық секрециясымен негізделген   бүйрек үсті безінде гормондардың жоғары өнімдерінің нәтижесінде пайда болатын және көптеген ерекше белгілердің пайда болуымен жүретін ауыр ауру. 

КІРІСПЕ БӨЛІМ

АХЖ-10 коды (тары):

АХЖ-10
Коды Атауы
Е 24.0 Иценко-Кушинг ауруы
 
Хаттаманы әзірлеу/қайта қарау күні: 2013 жыл (2017 ж. қайта қаралған).
 
Хаттамада пайдаланатын қысқартулар:
АКТГ – адренокортикотропты гормон
ИКА – Иценко – Кушинга ауруы
ҚД – қант диабеті
 
Хаттаманы пайдаланушылар: жалпы практика дәрігерлері, терапевтер, эндокринологтар, нейрохирургтар, невропотологтар, офтальмологтар.
 
Пациенттердің санаты: ересектер.
 
Дәлелділік деңгейінің шкаласы

А Жоғары сапалы мета-талдау, РБЗ жүйелік шолу немесе жүйелік қатенің өте төмен ықтималдығы (++) бар ірі РБЗ, олардың нәтижелері тиісті популяцияға қолданылуы мүмкін.
В Когортты немесе жағдай-бақылау зерттеулеріне жоғары сапалы (++) жүйелік шолу немесе жүйелік қатенің өте төмен тәуекелі бар жоғары сапалы (++) когортты немесе жағдай-бақылау зерттеулері немесе жүйелік қатенің жоғары емес (+)тәуекелі бар РБЗ, олардың нәтижелері тиісті популяцияға қолданылуы мүмкін.
С Когортты немесе жағдай-бақылау зерттеуі немесе жүйелік қатенің жоғары емес тәуекелі бар рандомизациясыз бақыланатын зерттеу (+), олардың нәтижелері тиісті популяцияға немесе нәтижелері тиісті популяцияға тікелей қолданылмайтын жүйелік қатенің өте төмен немесе жоғары емес  тәуекелі бар РБЗ-ға(++ немесе +) қолданылуы мүмкін.
D Жағдайлар сериясының сипаттамасы немесе бақыланбайтын зерттеу немесе сарапшылардыңпікірі.
GPP Үздік клиникалық практика

Жіктемесі


Жіктеме [1,4]:

·       Гипофиз ісігімен негізделген Иценко – Кушинга ауруы;
·       Гипофиздің гиперплазиясының нәтижесінде дамыған Иценко – Кушинга ауруы.
*  10-15%  Кушингтің эктопикалық синдромы болуы мүмкін. [4].

Диагностикасы


ДИАГНОСТИКАНЫҢ ЖӘНЕ ЕМДЕУДІҢ ӘДІСТЕРІ, ТӘСІЛДЕРІ ЖӘНЕ ЕМ-ШАРАЛАРЫ [1,2]

Диагностикалық өлшемшарттар

Шағымдар:
·       Дене салмағының қосылуы және түр әлпетінің өзгеруі;
·       Жалпы әлсіздік, қол және аяқ бұлшықеттеріндегі әлсіздік;
·       Жадының нашарлауы;
·       Күйзеліс;
·       Сүйектердегі ауру;
·       Бас аурулары.
Анамнезді жинақтау кезінде белгілердің пайда болу уақыттарын және асқыну қарқындылыңын нақтылау, қант диабетінің, остеопороздың жанама белгілерін (омыртқа, қабырғаларының сынуы) барын анықтау, инфекциялар, несеп тас ауруына бейімділігі, глюкокортикоидтарды қабылдау.
 
Физикалық зерттеп-қарау [1,2]: гипокортицизм белгілерін анықтауға бағытталған:
·       Диспластикалық семіру («кушингоидты» түрі бойынша);
·       Ай тәріздес беті (матронизм);
·       Терінің трофикалық өзгерістері – құрғағыштық, жұқалануы, мәрмәрлығы, тері асты қанның құйылуы; теріңнің гиперпигментациясы ( тері қатпарларының, отадан кейінгі тігістердің қараюы, тері жамылғысының қараюы).
·       Артериалды гипертензия, жүрек соғысының тынықтығы;
·       Энцефалопатия;
·       Бұлшықет атрофиясы бар миопатия;
·       Жүйелік остеопороз, омыртқаның деформациясы, пластоспандилия, бойдың өсуінің ерте тоқтауы – балалық және жасөспірімдік шақттарда көрінген жағдайларда.
·       Кқмірсутегі айналымының бұзылуы, ҚД,
·       Екіншілік гипогонадизм, екіншілік иммунотапшылық.
 
ИКА ауырлық дәрежелері:
·       Жеңіл – ауру белгілерінің бірқалыпты көрінуімен сипатталады, кейбір белгілер (остеопороз, еттекір функциясының бұзылуы) көрінбеуі де мүмкін.
·       Орташа ауырлықты – аурудың барлық белгілерінің көрінуімен, бірақ күрделіктердің жоқтығымени сипатталады.
·       Ауыр түрі – аурудың барлық түрлерінің дамуымен бірге әртүрлі күрделіктер де пайда болады: жүрек-өкпе жетіспеушілігі, гипертоникалық бүйрек, сүйектердің паталогиялық сынуы, стероидты диабет, бұлшықеттердің аторофиясымен және гипокалимиямыен байланысты асқынған миопатия, ауыр психикалық бұзылуы.
 
Зертханалық зерттеулер:
·       Тәуліктік несепте еркін кортизолдың мөлшерін зерттеу (2-3 анықтама);
·       Түнгі уақытта қан және сілікейде кортизолдың мөлшерін анықтау;
·       Кіші дексаметазонды сынама.
 
Кіші дексаметазонды сынама: бірінші күні сағат 8.00-де кортизолдың алғашқы мөлшерін анықтау үшін қан алынады, 23.00 сағатта 1 мг дексаметазонды ішке қабылдайды. Келесі күні сағат 8.00-де кортизолдың мөлшерін анықтау үшін қайтадан қан алынады.
Дені сау адамдарда дексаметазонның мәні кортизол секрециясын 2 есе төмендетеді немесе оның мөлшері 80 нмоль/л дейін төмендейді.

АКТГ-тәуелді және АКТГ-тәуелсіз гиперкортицизмнің дифференциалды диагностикасы:
·       Танертен және кешкі уақыттарда қан сарыуызында АКТГ мөлшерін анықтау (АКТГ секрециясының ритмі);
·       Үлкен дексаметазонды сынама.

Үлкен дексаметазонды сынама  кері байланыс қағидасы бойынша эндогенді АКТГ өнімінің төмендеуінде негізделген, гиперкортицизмнің әртүрлі түрлерін дифференциалды диагностикалау кезінде беріледі.

Түнгі тест. Бірінші күні сағат 8.00-де кортизолдың алғашқы мөлшерін анықтау үшін қан алынады, 24.00 сағатта 8 мг дексаметазонды ішке қабылдайды. Келесі күні сағат 8.00-де кортизолдың мөлшерін анықтау үшін қайтадан қан алынады.
ИКА ауруы кезінде кортизолдың мөлшері алғашқы мөлшерінен 50% төмендейді. АКТГ эктопикалық өнімнің белгілері кезінде кортизол мөлшерінің 50%дейін төмендеуі сирек байқалады.  Бүйрек үсті безі кезінде кортизол төмендемейді [1,2] .
Көрсетілімдер бойынша:
·       десмопрессинмен тест;
·       кортиколиберинмен тест.
 
 
Жай-күйін нақтылау және метаболикалық бұзылыстарды анықтау үшін:
·       қанның биохимиялық талдауы: калий (төмендеуі болуы мүмкін), натрий, иондалған кальций (жоғарлауы немесе қалыпты күйде болуы мүмкін); сілтілі фосфотаза (остеопороздың кезінде жоғарлауы мүмкін);
·       аш қарынға глюкозаның мөлшерін анықтау: гликемияның мөлшері жоғарлауы мүмкін;
·       глюкозаға толеранттылық тесті (диабеттің алдын ала дамуына күдіктің пайда болуы кезінде – гликемияның бұзылуы және/немесе глюкозаға толерантылықтың бұзылуы);
·       липидті профилді зерттеу: липидті алмасудың бұзылуы мүмкін;
·       коагулограмманың бағалануы: қан ұйюының орын алуы мүмкін;
·       қан сарыуызында ТТГ, свТ4, ФСГ, ЛГ, пролактин, эстрадиол, тестостеронның мөлшерін анықтау, ДГЭА – С (басқа да тропты гормондардың шығуының бұзылуына күдік туылған жағдайда);
·       зарарсыздыққа қан және несеп сынамасы және бөлінген флораның антибиотиктерге сезімталдылығын анықтау (қабынған күрделіктер болған жағдайда).
 
Аспаптық зерттеулер [1,2]:
Топикалық диагностика:
·       контрасты күшейтілуі бар бас миының МРТ;
·       төменгі тасты синустардың бөлінген катеризациясы кезінде АКТГ мөлшерінің (және пролактиннің) зерттелуі: бұл АКТГ жоғары мөлшерлі өнімнің шектелу көздерінің ошағын нақтылау үшін;
·       бүйрек үсті безінің УДЗ;
·       бүйрек үсті безінің КТ немесе МРТ
·       кеуде қуысы ағзаларының, көкіректің, құрсақ қуысының, кіші жамбастың МСКТ немесе МРТ (эктопикалық секрецияға күдік туылған жағдайда);
·       таңбаланған октреотидпен сканерлеуді жүргізу;
·       ЭКГ, Эхо-КГ;
·       Омыртқаның кеуде және бел бөлімдерінің ретнгенографиясы;
·       Омыртқаның бел бөлімдерінің, жамбастың проксималды бөлімінің денситомериясы, ол остеопороздың барын растаужәне емдеу фонында оның даму динамикасын бақылау үшін;
·       ФГДС,
·       Құрсақ қуыс ағзаларының УДЗ,
·       Кіші жамбас ағзаларының УДЗ.
 
Мамандардың консультациясы үшін көрсетілімдер:
·       Офтальмологтың консультациясы: офтальмоскопия, периметрия;
·       Нейрохирургтың консультациясы – науқасты жүргізу тактикасын анықтау үшін;
·       АКТГ кезінде хирургтың консультациясы – науқасты жүргізу тактикасы  туралы сұрақты шешу үшін;
·       Кардиологтың консультациясы – жүрек жағынан күрделіктер болған кезінде;
·       Радиологтың консультациясы – сәулелік терапияны жүргізу тиімділігі туралы мәселелені шешу үшін.

Диагностикалық алгорит: (сызба)


Гиперкортицизмнің клиникалық белгілері
Тәуліктің несепте  еркін кортизолдың мөлшерін анықтау.
Кіші дексаметизондық тест
Кортизолдың инкреция ритмін анықтау (түнгі уақытта кортизолдың  мөлшерін анықтау)
Гиперкортицизм белгілері Жалған кушингидты күйі  
АКТГ мөлшерін анықтау    
>10 лг/мо немесе референттік мәндерінен төмен >10 пг/мл, реферндттік мәнінің шегінде немесе жоғары    
Бүйрек үсті безінің КТ және МРТ Үлкен дексаметезонды сынама    
Бүйрек үсті безінің алғаш реет жарақаттануы Иценко-Кушинго ауруының өлшемшарттары    
  Ия жоқ  
  Гипофиз МРТ Тасты синустардың бөлектенген катеризациясы  
  Гипофиз ісігі Десмопрессенмен сынама  
анықталған анықталмаған оң теріс
Иценко-Кушинга ауруы   Иценко-Кушинга ауруы АКТГ эктопирленген синдром
      АКТГ эктопияны іздеу
    Ісік анықталған кеуде қуысы ағзаларының, көкіректің, құрсақ қуысының, кіші жамбастың КТ немесе МРТ
    Ісік анықталмаған Таңбаланған октреодитпен сканирлеу
  Бақылау
Қайталамалы бақылау 6 айдан кейін
   

Дифференциалды диагноз


Дифференциалды диагноз және қосымша зерттеулердің негіздемесі: 
Диагноз Дифференциалды диагнотика үшін негіздеме Зерттеп-қараулар Диагнозды жоққа шығару өлшемшарттары
Экзогенді гиперкортицизм синдромы Гиперкортицизмнің клиникалық белгілерінің бірдейлігі Жоғарыда берілген алгоритмді қараңыздар Глюкокортикоидты препараттарды қабылдау кезінде анамнезде белгілердің жоқтығы
 
Иценко-Кушинга синдромы Гиперкортицизмнің клиникалық белгілерінің бірдейлігі Жоғарыда берілген алгоритмді қараңыздар Ісіктің дәлелденген жоқтығы немесе бұйрек үсті безінің шектелген гиперплазиясы

Емдеу тактикасы (амбулатория)


АМБУЛАТОРИЯЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ [1,2,4]: Негізгі емі АКТГ артық мөлшерін шығаратын ісікті алып тастау және/немесе сәулелік терапия, сондықтан да амбулаторлық тұрғыдан жедел емделуге дайындық және отадан кейінгі жүргізу ғана жүзеге асырылады. Ол үшін соматостатиннің ұқсастығы ғана пайдаланылады.
 
Дәрі-дәрмексіз емдеу:
·       Диета: гипокалориялық  диета.
 
Дәрі-дәрмектік емдеу:
ИКА емдеуді таңдау әдісіне селективті аденомэктомия жатса да, амбулаториялық дәрежеде көрсетілімдер бойынша патогенетикалық және симптоматикалық дәрі*дәрмекті терапияны жүргізуге болады.
Патогенетикалық терапия соматостатиннің ұқсас түрлерімен (октреотид, ланреотид, пасиреотид) [1] пайдаланудан құралады.
Оны келесі көрсетілімдерде қабылдаған жөн:
·       Оталық емделуге дайындалғанда;
·       Сәулелік терапияны жүргізгеннен кейін оны тиімділігі жүзеге асқанша;
·       Сәтсіз оталық емделуден кейін [1,4].
 

Фармакологиялық топ ДЗ халықаралық патенттелмеген атауы Қолдану әдісі Дәлелділік деңгейі
Соматостатинге ұқсас түрлері Пасиреотид Тері астына II B
 
Патогенетикалық терапияның құрамындағы қосымша дәрілік заттардың тізбесі (100%-дан кем қолдану ықтималдығы): 

Фармакологиялық топ ДЗ халықаралық патенттелмеген атауы Қолдану әдісі Дәлелділік деңгейі
Дофаминнің агонистері* Каберголин Ішке қабылдау III C
*- препараты ҚР тіркелгеннен кейін ғана.
 
Симптоматикалық терапия ретінде стероидегенездің ингибиторлары қолданылады:
 
Сероидогенездің ингибиторлары [1,2]:

Препараттар тобы Препараттың атауы Қабылдау түрі Бір реттік мөлшері, мг.   Тәуліктік мөлшері,  мг Тәулігіне қабылдау реті
Бүйрек үсті безінің стероидеген ингибиторлары
 
Кетоконозол Ішке 400-
2000 мг/тәу
1-4
 
Хирургиялық араласу: жоқ.
 
Одан әрі емдеу:
·       Оталық емдеу және (немесе) сәулелендіру терапиясынан кейін ремиссияның жоқтығы кезінде науқас тұрғылықты орны бойынша эндокринологтың бақылауымен әдір-дәрмектік терапияны қабылдайды;
·       Титрлеу кезеңінде дәрілік препараттардың мөлшері, қанда кортизол мөлшерінің бақылануы айына 1 рет, кейін 2 айда 1 рет жүргізіледі;
·       Ремиссияға жеткенін анықтау үшін – қанда кортизол және АКТГ мөлшерін бақылай отырып 1-2 айға препараттарды қабылдауды тоқтату қажет. Көрсеткіштер қалыпты мөлшерде сақталған кезінде емдеуді тоқтатуға болады.
·       Аденомэктомия немесе көп сатылы емдеуден кейін аурудың ремиссиясына жеткен кезінде – кортизол мөлшерін 3-6 айда 1 рет және бас миының бақылаулы МРТ – жылына 1 рет жүргізіледі;
·       ИКА күрделіктерін – остеопорозды, кардиопатияны, энцефалопатияны емдеу.
 
Емдеудің тиімділік индикаторлары:
·       Гиперкортицизимнің белгілерінің регрессиясы;
·       Тәуліктік ритмнің қалпына келуімен және дексаметазонмен кіші тестке қалыпты реакциясы арқылы қан плазмасында АКТГ және кортизол мөлшерінің тұрақталуы. 

Емдеу тактикасы (стационар)


СТАЦИОНАРЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ [1,2,4-6]: негізгі емделу АКТГ артық мөлшерін шығарып жатқан ісікті оталы алып тастау және/немесе сәулелік терапия.
 
Дәрі-дәрмексіз емдеу:
·       Диета: гипокалориялық;
·       Екіншілік терапия ретінде сәулелік терапия (кейде – бірінші терапияда).
Көрсетілімдер:
·       жасы 20ға дейін;
·       нейрохирургиялық емдеуден бас тарту;
·       нейрохирургиялық емдеуге қарама қарсы көрсетілімдер болған кезінде;
·       МРТ кезінде гипофиздің анықсыз ісік белгілерінде дәлелденген ИКА.
Ең тиімді ол радиохирургиялық емдеу – пртонодар шоғырымен сәулелендіру (20 жасқа дейінгі емделушілердің 88-92% тиімді және орташа жастағы емделушілерде 75-85 % тиімді болады).
 
Гормональды статус пен науқастың күйінің жақсаруы сәулеленуді өткізуден кейін 2-3 айда байқалады. Ремиссия 6-12 айдан кейін басталады. Сәулелендіруден кейінгі кезеңде және аурудың тұрақты ремиссиясы қалыптасқан кезінде стероидогенездік ингибиторларды қолдану мүмкіндігі бар.
 
Дәрі-дәрмектік емдеу (амбулаториялық деңгейде жүргізіледі, 3.2. тармағын қара)
 
Хирургиялық араласу[1,2,4-6]:
1) Транссфеноидальды аденомэктомии:
Аденомэктомияға көрсетілімдер:
·       МРТ бойынша анық шектелген гипофиз ісігі;
·       Аурудың рецедиві және КТ мен МРТ расталған ерте жүргізілген нейрохирургиялық араласудан кейінгі кез келген уақытта пайда болған гипофиз аденомасының өсуінің қайталануы.
Аденомэктомияға қарсы көрсетілімдер[1]:
·       Нашар болжамға ие ауыр ілеспелі соматикалық аурулар;
·       Негізгі аурудың ең асқынған соматикалық белгілер;
·       Спецификалық және спецификалық емес инфекциялық аурулар.
                                                                                                     
2) Адреналэктомия:
Гипофизді сәулелендірумен бірге бір жақты адреналэктомия егер науқасқа белгілі бір себептермен аденомэктомия жүргізілмейтін болсған жағдайларында аурудың ооорташа ауырлықты түрлерінде жүргізіледі [1,2].
Екі жақты жаппай жүргізілетін адреналэктомия аурудың ауыр түрлерінде және гиперкортицизмнің асқынуы кезінде жүргізіледі [1,2]. Екі жақты адреналэктомия науқастың өмірін сақтап қалуға бағытталған , бірақ ауру себептері жойылмайды, сондықтан да Нейлсон синдромы дамуының профилактикасы (бүйрек үсті безінің жоқтығында гипофиз аденомасының өсуінің асқынуы кезінде) үшін сәулелік терапиясымен бірге жүргізу қажет [1] .
 
Одан әрі емдеу:
·       Оталық емдеу және (немесе) сәулелендіру терапиясынан кейін ремиссияның жоқтығы кезінде науқас тұрғылықты орны бойынша эндокринологтың бақылауымен әдір-дәрмектік терапияны қабылдайды;
·       Титрлеу кезеңінде дәрілік препараттардың мөлшері, қанда кортизол мөлшерінің бақылануы айына 1 рет, кейін 2 айда 1 рет жүргізіледі;
·       Ремиссияға жеткенін анықтау үшін – қанда кортизол және АКТГ мөлшерін бақылай отырып 1-2 айға препараттарды қабылдауды тоқтату қажет. Көрсеткіштер қалыпты мөлшерде сақталған кезінде емдеуді тоқтатуға болады.
·       Аденомэктомия немесе көп сатылы емдеуден кейін аурудың ремиссиясына жеткен кезінде – кортизол мөлшерін 3-6 айда 1 рет және бас миының бақылаулы МРТ – жылына 1 рет жүргізіледі;
·       ИКА күрделіктерін – остеопорозды, кардиопатияны, энцефалопатияны емдеу.
 
Емдеудің тиімділік индикаторлары:
·       Гиперкортицизимнің белгілерінің регрессиясы;
·       Тәуліктік ритмнің қалпына келуімен және дексаметазонмен кіші тестке қалыпты реакциясы арқылы қан плазмасында АКТГ және кортизол мөлшерінің тұрақталуы;
·       Аденомэктомиядан кейін ремиссия саны;
·       Оталық араласудан кейін асқынулардың жоқтығы (назальды ликворея, синусит, гайморит, менингит);
·       Стериодегенздің ингибиторлармен терапияны жүргізу кезінде асқынулардың жоқтығы (бауыр, бүйрек жағынан улану реакциялары). 

Ауруханаға жатқызу


ЕМДЕУГЕ ЖАТҚЫЗУ ТИПІН КӨРСЕТУМЕН ЕМДЕУГЕ ЖАТҚЫЗУҒА АРНАЛҒАН КӨРСЕТІЛІМДЕР [1,2]

Жоспарлы емдеуге жатқызуға арналған көрсетілімдер:
·       ИКА диагнозын тексеру және емдеу тактикасын жүргізуді анықтау қажеттілігі;
·       ВСМП жағдайларында нейронавигациясының бақылауымен назальды аденомэктомия жүргізу;
·       Динамикалық бақылау және ИКА асқынуларын емдеу шегінде;
·       Сәулелік терапиясы курсын жүргізу.
 
Шұғыл емдеуге жатқызуға арналған көрсетілімдер: жоқ

Ақпарат

Пайдаланған әдебиеттің тізбесі

  1. Протоколы заседаний Объединенной комиссии по качеству медицинских услуг МЗ РК, 2017
    1. 1) Эндокринология: национальное руководство/ под ред. И.И. Дедова, Г.А. Мельниченко- М.: ГЭОТАР-Медиа, 2016, - 1112 стр. 2) Д. Гарднер, Д. Шобек. Базисная и клиническая эндокринология, 2016. 3) Клинический протокол диагностики и лечения болезни Иценко-Кушинга, 2014. 4) Алгоритмыдиагностики и лечения гипоталамо-гипофизарных заболеваний. Под. Ред. Дедова И.И.,Мельниченко, Москва, 2011 г. 5) ТинслиХаррисон. Внутренние болезни. Книга шестая. – М, 2005, 415 стр. 6) Lynnette K. Nieman, Beverly M. K. Biller, James W. Findling, M. Hassan Murad, John Newell-Price, Martin O. Savage, Antoine Tabarin Treatment of Cushing's Syndrome: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline // J Clin Endocrinol Metab (2015) 100 (8): 2807-2831.

Ақпарат


ХАТТАМАНЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ АСПЕКТІЛЕРІ

Біліктілік деректерін көрсете отырып, хаттама әзірлеушілерінің тізімі:
1)       Базарбекова Римма Базарбекқызы – медицина ғылымдарының докторы, профессор, «Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті» АҚ эндокринология бөлімінің меңгерушісі, «Қазақстан дәрігерлер-эндокринологтар ассоциациясы» РҚБ төрағасы;
2)       Досанова Айнұр Қасимбекқызы – медицина ғылымдарының кандидаты, «Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті» АҚ эндокринология кафедрасының доценті, «Қазақстан дәрігерлер-эндокринологтар ассоциациясы» РҚБ хатшысы;
3)       Таубалдиева Жаннат Сатыбайқызы – медицина ғылымдарының кандидаты, «Ұлттық ғылыми медициналық орталығы» АҚ эндокриндік бұзылыстар бөлімінің жетекшісі.
4)       Смағұлова Ғазиза Ажмағықызы – медицина ғылымдарының кандидаты, доцент, «М. Оспанов ат. Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті» ШЖҚ РМК ішкі аурулар пропедевтикасы және клиникалық фармакология кафедрасының меңгерушісі.
 
Мүдделер қақтығысының жоқтығын көрсету: жоқ.
 
Рецензент:
Нұрбекова Ақмарал Асылқызы – медицина ғылымдарының докторы, «С.Д.Асфендияров ат. Қазақ медицина университеті» ШЖҚ РМК №2 терапия кафедрасының профессоры
 
Хаттаманы қайта қарау шарттары: жарияланғаннан кейін және қолданысқа енгізілген күнінен бастап 5 жыл өткен соң немесе дәлелділік деңгейі бар жаңа әдістер болған кезде хаттама қайта қаралады.
 

Қазықтаулы файлдар

Назар аударыңыз!

  • Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.  
  • Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.  
  • Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.  
  • Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.  
  • Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.
На главную
Наверх