Балалар және жасөспірімдердегі артериялық гиертензия
Версия: ҚР ДСМ клиникалық хаттамалар - 2017 (Қазақстан)
Вторичная гипертензия (I15), Гипертензивная [гипертоническая] болезнь с преимущественным поражением сердца и почек (I13), Гипертензивная [гипертоническая] болезнь с преимущественным поражением почек (I12), Эссенциальная [первичная] гипертензия (I10)
Кардиология детская, Педиатрия
Анықтамасы
Анықтамасы
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің
Медициналық қызметтер сапасы бойынша біріккен комиссиясының
2017 жылғы «10» қарашадағы
№ 32 хаттамасымен мақұлданған
Артериялық гипертензия үш негізгі өлшемнің негізінде есептелген САД және/немесе ДАД орташа деңгейі ≥ 16 жасқа дейінгі балаларда сәйкес жас, жыныс және бойына арналған популяцияларда АҚ таралу қисығының 95-ші процинтилінің мәніндей болатын жай-күй ретінде анықталады.
NB! 16 жаста және одан жоғары артериялық гипертензия систолалық АҚ≥ 140 мм рт.ст. және/немесе диастолалық артериялық қысымның ≥ 90 мм рт.ст. көтерілген жағдайында анықталады (1).
Артериялық қысым жыл сайын балалар мен жасөспірімдерде өлшенуі қажет ≥3 жас. (С).
КІРІСПЕ БӨЛІМ
АХЖ-10 коды (тары):
| Коды | Атауы |
| I.10 | Эссенциалдық (алғашқы) гипертензия |
| I.12 | Бүйрек жетіспеушілігімен басым бүйректердің зақымдануымен гипертензивті (гипертониялық ауру) |
| I.13 | Басым жүректің және бүйректердің зақымдануымен гипертензивті (гипертониялық ауру) |
| I.15 | Салдарлық артериялық гипертензия |
| I 15.0 | Бүйрек-тамырлық гипертензия |
| I 15.1 | Бүйректің басқа зақымдануларына қатысты салдарлық гипертензия |
| I 15.2 | Эндокриндік бұзылушылықтарға қарағанда салдарлық гипертензия |
| I 15.8 | Басқа салдарлық гипертензия |
| I 15.9 |
Салдарлық гипертензия нақтыланбаған |
Хаттаманы әзірлеу/қайта қарау күні: 2013 жыл / 2017 жылы қайта қаралған.
Хаттаманы пайдаланушылар: балалар кардиолог дәрігерлері, педиатрлар, балалар анестезиолог-реаниматологтары, жедел жәрдем дәрігері, жалпы практика дәрігерлері, орта медициналық персонал.
Пациенттердің санаты: балалар.
Дәлелділік деңгейінің шкаласы:
| А | Жоғары сапалы мета-талдау, РБЗ-ны жүйелік шолу немесе жүйелік қатенің өте төмен ықтималдығы (++) бар ірі РБЗ, олардың нәтижелері тиісті популяцияға қолданылуы мүмкін. |
| В | Когортты немесе жағдай-бақылау зерттеулерін жоғары сапалы (++) жүйелік шолу немесе жүйелік қатенің өте төмен тәуекелі бар жоғары сапалы (++) когортты немесе жағдай-бақылау зерттеулері немесе жүйелік қатенің жоғары емес (+) тәуекелі бар РБЗ, олардың нәтижелері тиісті популяцияға қолданылуы мүмкін. |
| С | Когортты немесе жағдай-бақылау зерттеуі немесе жүйелік қатенің жоғары емес тәуекелі бар рандомизациясыз бақыланатын зерттеу (+), олардың нәтижелері тиісті популяцияға қолданылуы мүмкін немесе жүйелік қатенің өте төмен немесе жоғары емес тәуекелі бар (++ немесе +) РБЗ, олардың нәтижелері тиісті популяцияға тікелей қолданыла алмайды. |
| D | Жағдайлар сериясының сипаттамасы немесе бақыланбайтын зерттеу не сарапшылардың пікірі. |
| GPP | Үздік клиникалық практика. |
Ұсынымдардың сыныптары:
| I сынып | диагностикалық әдістің пайдасы және тиімділігі немесе емдік әсері дәлелденген және/немесе жалпымен мойындалған |
| II сынып | емдеудің пайдасы және тиімділігіне қатысты пікірлердің қарама-қайшылығы және/немесе қайшылығы |
| ІIа сынып | бар деректер емдеу әсерінің пайдасын және тиімділігін куәландырады |
| IІb сынып | пайдасының мен тиімділігінің дәлелділігі төмен |
| III сынып | бар деректер немесе жалпы пікір емдеудің пайдасыз және тиімсіз екендігі және кейбір жағдайларда зиянды болу мүмкіндігін куәландырады. |
Жіктемесі
АГ жіктемесі
Балаларда және жасөспірімдерде артериялық қысымның көтерілу дәрежесіне қарай АГ жіктемесі №1 кестеде ұсынылған.
1-кесте. Балаларда және жасөспірімдерде артериялық қысымның көтерілу дәрежесіне қарай АГ жіктемесі
| Санаттар |
0-15 жас САД және/немесе ДАД (процентиль) |
16 жас және жоғары САД және/немесе ДАД мәні (мм рт.ст.) |
| Қалыпты АД | <90 | 130/85 |
| Жоғары қалыпты АД | >90 - 95 дейін | 130-139/85-89 |
| Гипертензия | >95 | ≥140/90 |
| Гипертензия I саты | 95 – 99 дейін процентил + 5мм рт.ст |
140-150/90-99 |
| Гипертензия II саты | 99 процентиль + 5 мм рт.ст. | 160-179/100-109 |
| Оқшауланған систолалық гипертензия (ISH) | САД ≥95 және ДАД <90 процентиль | ≥140/90 |
Этиологиясына қарай АГ бастапқы (эссенциалдық) немесе екіншілік (симптоматикалық) болуы мүмкін.
• Бастапқы немесе эссенциалдық АГ – негізгі клиникалық симптом себептері анықталмаған жоғары САД және/немесе ДАД болып табылатын дербес ауру.
• Екіншілік немесе симптоматикалық АГ – белгілі себептермен негізделген жоғары АГ – әр түрлі ағзалар мен жүйелерде патологиялық үдерістердің болуы. Балалар арасында салдарлық немесе симптомдік АГ жиі кездеседі.
Екіншілік артериялық гипертензия:
1) Бүйректің зақымдануымен ассоциацияланған:
· Ренопаренхиматоздық (жіті және созылмалы гломерулонефрит, рефлюкс-нефропатия, созылмалы пиелонефрит, обструктивті уропатия, бүйрек поликистозы, бүйректің ісігі (Вильмс ісігі), дәнекер тіннің жүйелі аурулары (жүйелі қызыл жегі, склеродермия, дерматомиозит), гемолиздік-уремиялық синдром, бүйректі транспланттаудан кейінгі жай-күй, бүйрекке уытты әсер ететін препараттармен, радиациямен бүйректің зақымдануы, бүйректің жарақаты);
· Реноваскулярлық (фибробұлшықеттік дисплазия, гипоплазия және бүйрек артерияларының стенозы, бүйрек артерияларының және/немесе тамырлардың стенозы, бүйрек артерияларының аневризмі, артериялық-көктамырлық терең жарасы, бүйрек қан тамырларының экстравазалды қысылуы);
2) Жүрек-қан тамырлары жүйесінің зақымдануымен ассоциацияланған: аорта коарктациясы;
3) Эндокриндік жүйенің зақымдануымен ассоциацияланған (Иценко-Кушинг синдромы, феохромоцитома, альдостеронизм бастапқы (Кон ауруы), гипертиреоидизм, гиперпаратиреоидизм, бүйрек үсті бездерінің туа біткен гиперплазиясы, акромегалия);
4) АГ дәрі-дәрмекті:
· симпатомиметиктер;
· амфетаминдер;
· стероидтар;
· ауыр металлдармен улану;
· гипервитаминоз D;
· кетамин;
· иатрогенді гиперволемия;
· ішке қабылдайтын контрацептивтер
Жасқа қарай артериялық гипертензияның әр түрлі формаларының жиілігі №2 кестеде ұсынылған.
2-кесте. Жасына қарай балалардағы артериялық гипертензияны себептері.
| Жасы | АГ этиологиясы |
| 1-6 жас | Бүйректің ұлпалық аурулары, бүйрек-тамырлық патология, эндокриндік патология, эссенциалдық гипертензия. |
| 6-12 жас | Бүйректің ұлпалық аурулары, эссенциалдық гипертензия, бүйрек-тамырлық патология, эндокриндік себептер, аортаның коарктациясы, ятрогендік патология |
| 12 – 18 жас | Эссенциалдық гипертензия, бүйрек-тамырлық патология, бүйректің ұлпалық аурулары, эндокриндік патология, аортаның коарктациясы. |
Қосымша, еуропалық кардиологтар қауымдастығының соңғы ұсыныстарына сәйкес артериялық гипертензияның 2 түрі бөлінеді:
· «Ақ халатқа гипертония» феномені – АҚ амбулаториялық (АҚТМ) және үй жағдайында бақылаудың деректері бойынша қалыпты мәндерінде дәрігердің қабылдауында АҚ көтерілуі. Балалар мен жасөспірімдердің популяциясында таралуы әр түрлі дереккөздер бойынша 1-44% құрайды.
· Жасырын артериялық гипертензия – дәрігердің қабылдауында АҚ қалыпты деңгейімен сипатталады, алайда үй жағдайында мониторинг жүргізу мен АҚТМ деректері бойынша артериялық қысымның көтерілуі байқалады. Таралу 10% құрайды, жасырын АГ жастық шақтың әрі қарай жетілуімен байланысты.
Диагностикасы
ДИАГНОСТИКАНЫҢ ӘДІСТЕРІ, ТӘСІЛДЕРІ ЖӘНЕ ЕМШАРАЛАРЫ
Балаларда және жасөспірімдерде артериялық гипертензияға диагностика жүргізудің маңыздылығы.
Балалар жасында АҚ көтерілуі ересектерде гипертензия мен метаболиттік синдромның даму қауіпін арттырады. АҚ жоғары жасөспірімдер тұрақты артериялық гипертензияға дейін жылына 7% жылдамдықпен дамиды, ал жоғары ДМИ АҚ тұрақты көтерілуін болжайды. Одан бөлек, гипертензия бар жас пациенттер қан тамырларының жылдам қартаюын сезінеді. Аутопсия, сондай-ақ өмір сүру кезіндегі зерттеулер жастық шақтағы жоғары артериялық қысымға байланысты сол жақ қарыншаның зақымдануын көрсетті. Осы жүрек-қан тамыр ауруларының аралық маркерлері, сол жақ қарыншаның көтеріңкі массасы, дене массасының жоғары индексі, пульстік толқынның жоғары жылдамдығы ересектерде сол жақ қарынша тарапынан өзгерістерді білдіреді, бұл гипертензияны ерте диагностикалау мен емдеуді қажетті етеді (2,3,4).
Жастардың арасында зиянды әдеттердің таралуы, темекінің таралуы, май басу, гиподинамия және диетаның бұзылуы, ересектердегі жүрек-қан тамыр аурулары балалық шақтан бастау алады деп болжауға болады (5).
Дәрігерлерге күнделікті қаралу кезінде балалардың АҚ өлшеу алғашқы артериялық гипертензияны ерте анықтауға мүмкіндік береді, сонымен қатар асимптомдік гипертензияны ерте айқындауға ықпал етеді. Ересектермен салыстырғанда балаларда гипертензияның салдарлық себептерінің жоғары салыстырмалы таралуын ескеретін болсақ, гипертензияны ерте анықтау маңызды болады.
Диагностикалық өлшемшарттар:
Балаларда АГ диагностикалау алгоритмі 1-суретте ұсынылған.
1-сурет. Жасы, жынысы және бойы бойынша процентильдік бөлуге негізделген гипертензияны диагностикалаудың блок-сызбасы.
Шағымдар және анамнез:
· Отбасылық анамнез:
- жақын туыстарындағы гипертензия;
- жүрек-тамырлық және жұлын-тамырлық аурулар;
- қант диабеті;
- дислипидемия;
- семіру;
- бүйректің тұқым құалайтын аурулары (бүйрек поликистозы);
- тұқым қуалайтын эндокриндік аурулар (феохромоцитома, альдостеронизм, көптеген эндокриндік неоплазия ІІ түрлі, фон Гиппель-Линдау ауруы (жұлынды-торлы ангиоматоз));
- гипертензиямен байланысты синдромдар (неофиброматоз).
· Клиникалық анамнез:
· Перинаталдық анамнез
- туылған сәттегі салмағы, гестация мерзімі, қағанақ суының аздығы, гипоксия, кіндік артериясының сүмбілеу;
· Алдыңғы анамнез:
- гипертензия;
- несеп шығару жүйелерінің инфекциясы, бүйректің және несеп шығарушы жолдардың аурулары;
- жүрек, эндокриндік (диабетті қоса алғанда) немесе неврологиялық аурулар;
- өсудің тежелуі.
· Екіншілік (симптоматикалық) гипертензияны куәландыратын симптомдар:
- дизурия, шөлдеу/полиурия, никтурия, гематурия;
- ісіну, салмақты жоғалту, жыныстық жетілудің тежелуі;
- жүрек соғысы, тершеңдік, безгек, солғындық, қызару;
- аяқ-қолдың салқындығы, қайталанатын ақсақтық;
- маскулинизация, алғашқы аменорея және еркектердегі жалған қос жыныстылық;
· Нысана-мүшелердің зақымдануын білдіретін симптомдар:
- бастың ауыруы, мұрыннан қан ағу, бастың айналуы, көрудің бұзылуы;
- беттің сал ауруы, құрысқақ, инсульттер;
- диспноэ.
· Ұйқы анамнезі:
- қорыл, апноэ, күндізгі уақытта ұйқышылдық.
· Қауіп факторлары:
- дене жаттығулары;
- диеталық талғамдар;
- темекі шегу, алкоголь;
- семіру және өсу динамикасы;
- туылу кезіндегі салмақ, гестация мерзімі;
· Дәрі-дәрмектерді қабылдау:
- гипертенгияға қарсы препараттар;
- стероидтар, циклоспириндер, такролимус немесе басқалары;
- үш циклдік антидепресанттар, атиптік антипсихотиктер;
- ісінуге қарсы препараттар (диуретиктер);
- ішке қабылдайтын контрацептивтер, заңсыз препараттар;
- жүктілік.
Физикалық зерттеп-қарау:
АГ анықталған балаларға салмақты, бойын күнделікті анықтау, оларды процентиль бойынша жіктеу және әрі қарай АҚ процентильдік дәлізін анықтау қажет. Артериялық гипертензия бар балаларда АҚ және семіру белгілерінен бөлек, физикалық деректер қалыпты болып қалады. Алайда физикалық зерттеп-қарау жүргізу барысында АГ себебі болуы мүмкін жай-күйлерге тән клиникалық симптомдарға назар аудару қажет. Сипатты белгілердің тізбесі 3 кестеде берілген.
3-кесте. Физикалық зерттеп-қарау (екіншілік АГ сипаттайтын жай-күйлердің белгілері).
| Ағзалық және жүйелік зақымданулар |
Гипертензияның себептік факторлары |
АГ асқынуы |
| Жалпы |
Өсудің тежелуі, солғындық – бүйректің созылмалы ауруы; ісіну, семіру, кушенгоид белгілері; Тернер, Вильямс, Марфан, Клиппель-Тренон-Вебер-Ферштейн – Мимс синдромдарының белгілері, Хиппель-Ландау фоны, көптік эндокриндік неоплазия синдромы. |
- |
| Тері |
Бөртпе, васкулиттер, СКВ, нейрофирбромдар, қолтық асты гиперпигментация, қара акантоз (аcanthosis nigricans), икемді псевдоксантоз, бүйрек үсті бездерінің туа біткен гиперплазиясы |
- |
| Көз | Катаракта, кортикостероидтық гемангиобластома, Хиппель-Ландау экзофтальм фоны, гипертиреоидизм. | Гипертензивтік ретинопатия |
| Абдоминал зақымданулар |
Мезентериал тамырларының созылмалы бітелуі (Mass), Вильмс ісігі, нейробластома, феохромоцитома, бүйректердің көмескі және доминантты көпжылауықты ауруы, обструктивті уропатия және жіті бүйрек тромбозы, гепатоспленомегалия, бүйректің көмескі көпжылауықты дисплазиясы. бүйректің мультикистозды дисплазиясы, бүйректің күретамыр-көктамыр жыланкөзі, псевдоаневризмалар, бас, мойын, қарын, арқа облысындағы бұлшықет спазмалары. |
- |
| Жүйке жүйесінің зақымдануы | Бас сүйек-ми жүйкелерінің сал ауруы (әсіресе ІІІ-ші және VI жұптар), гемипарез немесе инсульттің басқа да белгілері | |
| Жүрек-тамырлық зақымдану |
Жүрек шуылы (коарктация, аорта стенозы), Құрсақ қуысына, мойынға және арқаға ауысуымен шуыл (бүйрек артериялары), Әлсіз жамбас пульсі, жауырын аралық облыстағы шуыл (коарктация, орташа аорталық синдром) Тахикардия (феохромоцитома) |
Сол жақ қарыншаның ұлғаюы, Сол жақ қарыншалық жеткіліксіздік |
| Жыныстық жүйе | Вирилизация (бүйрек үсті бездерінің туа біткен гиперплазиясы) | - |
4-кесте. Балаларда жоғары артериялық қысым кезінде зертханалық зерттеулер
| № | Зерттеу | Диагностикалық өлшемшарт | Түсініктемелер |
| АГ бар барлық балаларда міндетті жүргізілуі тиіс күнделікті зертханалық тесттер | |||
| 1. | Плазма, несепнәр креатининінің, электролиттердің, несеп қышқылының деңгейі |
Көтерілуі мүмкін |
АГ бүйректік генезінде, сонымен қатар нысана-мүшелердің зақымдануы кезінде |
| 2. | Плазма глюкозасының деңгейі | Көтерілу | СД кезінде, сонымен қатар нысана-мүшелердің зақымдануы кезінде |
| 3. | Липидтік спектр – жалпы холестериннің, ЖТЛП, ТТЛП, триглицеридтердің деңгейі | Көтерілу мүмкін, ЖТЛП/ТТЛП арасындағы дисбаланс | |
| 4. | НЖА |
Протеинурия, лейкоцитурия Микро/макрогематурия |
Бүйректің бастапқы немесе нысана-мүше ретінде патологиясы Интерстициалдық нефрит Гломерулонефрит |
| 5. | Несепті бактериологиялық зерттеу | Оң себінді | Несеп шығару жүйесінің қабынба аурулары |
| 6. | Альбуминурияны (альбумин/креатинин қатынасы), протеинурияны (протеин/креатинин) сандық анықтау | Қатынастың өзгеруі |
АГ бүйректің патологиясымен ассоциацияланған; Нысана-мүше ретінде бүйректің қайталама зақымдануы |
| 7. | Ванилин-миндаль қышқылының тәуліктік экскрециясын анықтау | Деңгейдің көтерілуі |
Феохромоцитома, бүйрек үсті бездерінен тыс катехоламин – үдемелі ісік |
| 8. | Қалқанша бездерінің гормондары: ТТГ, Т3, Т4, ТПО-ға АТ, ТТГ-ға АТ | - | тиреотоксикоз |
| Қосымша зертханалық зерттеулер: | |||
| 1. |
Плазма ренинінің белсенділігі |
Көтерілу Төмендеу, жиі гипокалиемиямен бірге |
Бүйрек-тамырлық АГ алғашқы гиперальдостеронизм |
| 2. | Плазмадағы және несептегі катехоламиндерді және метанефриндердің деңгейі (жүргізу мүмкін болғанда) | Көтерілу | Феохромоцитома, бүйрек үсті бездерінен тыс катехоламин – үдемелі ісік |
| 3. | Еркін несептегі кортизол деңгейі | Көтерілу | Кушинг синдромы |
| 4. | Несептік кортикостероидтық бейіні | Кортикостероидтардың көтерілуі | АГ, эндокринді патологиямен негізделген |
| 5. | Плазма кортизолы, АКТГ деңгейі | Деңгейдің көтерілуі | АГ, эндокринді патологиямен негізделген |
| 6. | Суточная экскреция кортизола с мочой | Деңгейдің көтерілуі | АГ, эндокринді патологиямен негізделген |
| 7. | Плазмадағы дезоксикортикостероннің, кортикостероннің, 18- гидроксикортикотсероннің, 18- деоксикортикостероннің, 11- деоксикортикостероннің деңгейі | Деңгейдің көтерілуі | АГ, эндокринді патологиямен негізделген |
| 8. | Артериялық гипертензияны әлеуетті тудыруы мүмкін дәрі-дәрмек препараттарының деңгейін анықтау (жүргізу мүмкіндігі болғанда) |
Максималды мүмкін концентрациясының көтерілуі |
Дәрі-дәрмекті АГ |
Аспаптық зерттеулер:
· АҚ кеңселік өлшеу (артериялық гипертензияны диагностикалау критерийлері жіктемеде мазмұндалған);
· артериялық қысымды амбулаториялық тәуліктік өлшеу (АҚТМ);
АҚТМ жүргізу бойынша ұсыныстар 3 кестеде берілген:
5-кесте. Балаларда және жасөспірімдерде тәуліктік мониторинг жүргізуге көрсетілімдер, АГ диагностикалау өлшемшарттары.
| АГ диагностикалау процесінде | |
| 1. | «Ақ халатқа гипертензия» терапиясының алдын алу мақсатында гипертензияға қарсы терапия басталғанға дейін гипертензияның расталуы; |
| 2. | Кеңселік АҚ қалыпты мәндерінде нысана-мүшелердің зақымдануы (сол жақ қарыншаның гипертрофиясы, микроальбуминурия) («жасырын» артериялық гипертензия); |
| 3. | 1-ші және 2-ші түрлі диабет |
| 4. | Бүйректің созылмалы ауруы |
| 5. | Жүректі, бүйректі және бауырды транспланттаудан кейінгі пациенттер |
| 6. | Ұйқы барысында дем алудың бұзылуымен немесе бұзылуынсыз ауыр семіру; |
| 7. | Тредмил тест барысында гипертензиялық жауап |
| 8. | Кеңселік АҚ және үй жағдайындағы өлшемдер деңгейлерінің арасындағы сәйкессіздік. |
| Басқа клиникалық жай-күйлер | |
| 1. | Автономды дисфункция |
| 2. | Катехоламин-секреттеуші ісікке күдік |
| АГ диагностикалау өлшемшарттары | |
| 1. | ≤ 16 жастағы балалар үшін – орташа САД және/немесе ДАД мәні ≥ сәйкес жыныс, жас және бой үшін күндізгі, түнгі, тәуліктік кезең ішінде тәуліктік АҚ 95 процентилі |
| 2. |
Жасөспірімдер үшін≥ 16 жас; САД және/немесе ДАД 24 сағат ≥ 130 мм рт.ст./80 мм рт.ст. Күн ≥135 мм рт.ст./85 мм рт.ст. түн ≥125 мм рт.ст./75 мм рт.ст. |
| Артериялық қысымның тәуліктік ырғағының ерекшеліктері | |
| 1. | АҚ түнгі төмендеу дәрежесі - 10-20% - диппер – қалыпты тәуліктік ырғақ; |
| 2. | АҚ түнгі төмендеу дәрежесі ≤ 10% - нон-диппер (ұйқының бұзылуы, ұйқының обструктивті апноэсі, тұзға-сезімтал пациенттердің тұзды жоғары тұтынуы, ортостатикалық гипертензия, автономды дисфункция, бүйректің созылмалы ауруы, диабет); |
| 3. | АҚ түнгі төмендеу дәрежесі ≥ 20% - гипердиппер – артық төмендеу. |
| Уақытпен/қысыммен жүктелуді бағалау: | |
| 1. |
АГ уақыт индексі 0-25% - қалыпты мән; АГ уақыт индексі 25-50% - тұрақсыз АГ АГ уақыт индексі ≥ 50% - тұрақты АГ |
· Үй жағдайында АҚ мониторинг жүргізу, әдістемесі және көрсетілімдер 4 кестеде ұсынылған.
6-кесте. Үй жағдайында АҚ-ға мониторинг жүргізу
| Көрсетілімдер | |
| 1. | «Ақ халатқа» гипертанияның болуына күдіктің болуы |
| Әдістемелік аспектілер | |
| 1. | АҚ күніне 2 рет минимум 3-4 күннің ішінде өлшеу, оңтайлы 7 күн (таңертең және кешке) |
| 2. | Тыныш бөлмеде 5 минуттық демалыстан кейін өлшеу; |
| 3. | 1-2 минуттық интервалмен 2 рет өлшеу; |
| 4. | Интерпретациядан мониторингілеудің бірінші күні жойылады. |
Қосымша зерттеу әдістері туралы деректер 7 кестеде берілген.
7-кесте. Қосымша зерттеу әдістері (түсініктемелер)
| № | Зерттеу | Диагностикалық өлшемшарт | Түсініктемелер |
| 1. | ЭХОКГ |
ЛЖ гипертрофиясының белгілері, ЛЖ диастолалық дисфункциясы, Аорта коарктациясының белгілері |
АГ күнделікті зерттеу кезінде Аорта коарктациясымен ассоциацияланған АГ кезінде |
| 2. | ЭКГ | ЛЖ гипертрофиясының белгілері | күнделікті |
| 3. | Көз түбін қарау | Артериялық-тамырлық арналары тамырларының тарылуы | күнделікті |
| 2. |
Құрсақ қуысы ағзаларын және бүйректі УДЗ |
Несеп-жыныс жүйелерінің құрылымдық аномалияларының белгілері, табақшалы-тостағанша жүйелерінің зақымдануы, бүйрек ұлпасының зақымдануы | Нысана-мүшелердің зақымдануы кезінде бүйректің патологиясымен негізделген АГ. |
| 3. | Бүйрек үсті бездерін УДЗ | Бүйрек үсті бездерінің туындауы | Феохромоцитома, бүйрек үсті бездерінің ісігі |
| АГ екіншілік генезін анағұрлым егжей-тегжейлі диагностикалауға арналған қосымша зерттеулер | |||
| 1. | Қалқанша безін УДЗ | Аутоиммундық тиреодиттің белгілері, көлемнің ұлғаюы, көлемнің кішіреюі, туындылардың болуы | Гормондық бейіннің өзгеруі кезінде |
| 2. | Қарама-қарсылықпен жүрек және магистралдық тамырлардың КТ-ангиографиясы |
Аортаның тарылған участкесінің болуы, Қосымша бүйрек артерияларының болуы, Бүйрек артериялары стенозының болуы |
Аорта коарктациясы, Бүйрек-тамырлық АГ |
| 3. | Бүйрек үсті бездері тамырларының УЗДГ | Қанағымы жылдамдығының артуы | Бүйрек артерияларының стенозы |
| 4. | Жоғарғы және төменгі мүшелер тамырларының, брахиоцефалдық тамырлардың УЗДГ | Қанағымы жылдамдығының артуы, стеноз белгілері | Дәнекер тіннің аутоиммундық жүйелі аурулары |
| 5. | Бас миының МРТ |
Туындылардың болуы Геморрагиялық/ишемиялық инсульттің белгілері |
Бас миының ісігі, АГ қисық ағымы кезінде гипофиза аденомасы |
Мамандардың консультациясына арналған көрсетілімдер:
· аритмологтың консультациясы – клиникалық диагностикаланған, ЭКГ және ХМЭКГ деректері бойынша жүрек ырғағының бұзылушылықтары болғанда (ұстамалы жүрекше тахикардиясы, жүрекшенің фибрилляциясы және тыпыры, синустық түйіннің әлсіздік синдромы);
· невропатологтың консультациясы – құрысқақ эпизодтары болған жағдайда, парездің, гемипарездің және басқа да неврологиялық бұзылушылықтардың болуы, анамнезде жабық бас сүйек-ми зақымдары, анамнезде неврологиялық манипуляциялардың болуы;
· оториноларингологтың консультациясы – мұрыннан қан ағу кезінде, жоғарғы тыныс алу жолдары инфекциясының, тонзоллит, синусит белгілерінде;
· гематологтың консультациясы – қаназдық, тромбоцитоз, тромбоцитопения болғанда, қан ұюдың бұзылуы, гемостаздың басқа да ауытқулары;
· нефрологтың консультациясы – НШЖИ деректері болғанда, бүйрек жетіспеушілігінің белгілері, диурездің төмендеуі, протеинурия, бүйректің зақымдануымен негізделген артериялық гипертензияның клиникалық белгілері (бүйрек-тамырлық, ұлпалық);
· эндокринологтың консультациясы – артериялық қысым көтерілуінің эндокриндік генезін білдіретін эндокриндік статуста өзгерістер болған жағдайда;
· басқа салалық мамандардың консультациясы – көрсетілімдер бойынша.
Дифференциалды диагноз
Дифференциалды диагноз және қосымша зерттеулердің негіздемесі:
Артериялық гипертензия бар пациенттерде дифференциалды диагноз алғашқы және салдарлық АГ арасында, сонымен қатар симптомдік (салдарлық) артериялық гипертензияның әр түрлі формалары арасында жүргізіледі.
8-кесте. ПАГ және салдарлық АГ дифференциалды диагноз, қосымша зерттеулердің негіздемесі:
| Диагноз | Дифференциалды диагностика үшін негіздеме | Зерттеп-қараулар | Диагнозды жоққа шығару өлшемшарттары |
| Реноваскулярлы гипертензия | АҚ деңгейінің көтерілуі | Плазма ренинінің белсенділігі | В норме |
| Құрсақ қуысы ағзаларын және бүйректі УДЗ | Құрылымдық аномалиялардың болмауы, паренхиманың қалыпты құрылымы | ||
| Бүйрек тамырларының УЗДГ | Қанағымының қалыпты жылдамдығы | ||
|
Бүйрек артерияларының КТ-ангиографиясы |
Бүйрек артерияларының қалыпты өлшемдері, стеноз белгілерінің болмауы | ||
| Феохромоцитома және параганглиома | АҚ деңгейінің көтерілуі | Несепте және плазмада катехоламиндердің және метанефриннің тәуліктік бейіні | Қалыпты мәні |
| Құрсақ қуысы және кіші жамбас ағзаларының МРТ | Бүйрек үсті бездерінің және бүйрек үсті бездерінен тыс жеткіліксіздік туындыларының болмауы | ||
| Несептегі ванилин-миндаль қышқылының тәуліктік экстрекциясы | Қалыпты деңгей | ||
| Бастапқы альдостеронизм | АҚ деңгейінің көтерілуі | Плазма ренинінің белсенділігі | Нормальный уровень |
| Плазма альдостеронының деңгейі | Қалыпты | ||
| Кушинг синдромы | АҚ деңгейінің көтерілуі | Плазма кортизолының деңгейі, АКТГ | Қалыпты |
| Тәуліктік несептегі еркін кортизол деңгейі | Қалыпты | ||
| Аорта коарктациясы | АҚ деңгейінің көтерілуі | Кеуде қуысы ағзаларының рентгенографиясы | Жүректің қалыпты көлеңкесі |
| ЭХОКГ |
Аортаның қалыпты анатомиясы; Аортаның құрсақ бөлімінде магистралдық ағым; Аортадағы қанағымының жылдамдығы 2 м/сек; |
||
| Қарама-қарсылықпен жүрек және магистралдық тамырлардың МРТ |
Аорта коарктациясының МР-белгілерінің болмауы |
||
| Қарама-қарсылықпен КТ-ангиография | Аортаның қалыпты анатомиясы | ||
| Аортография | Аортаның қалыпты анатомиясы, аортаның әр түрлә участкелерінің арасында инвазивті градиенттің болмауы | ||
| Дәрі-дәрмекті АГ | АҚ деңгейінің көтерілуі | Ішке қабылдайтын контрацептивтерді, глюкокортикоидтарды, НВПС, симпатомиметиктерді, эритропоэтинді, циклоспоринді, такролимусты қабылдау | Осы препараттарды қабылдамау |
| Гипертиреоидизм | АҚ деңгейінің көтерілуі | ТТГ, еркін Т3, еркін Т; | Гормондардың қалыпты деңгейі |
|
Бүйрек үсті бездерінің туа біткен гиперплазиясы |
Плазма деоксикортикостероны және кортикостероны, 18-гидроксикортикотсерон, 18-деоксикорти-костерон, 11-деокси-кортикостерон | Гормондардың қалыпты деңгейі |
Емдеу тактикасы (амбулатория)
АМБУЛАТОРИЯЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ
2-сурет. Балалардағы АГ-ны амбулаториялық деңгейде емдеу алгоритмі
Дәрі-дәрмексіз емдеу:
Режим: Қысымы жоғары балалардың және жасөспірімдердің өмір салтын өзгерту артериялық гипертензия терапиясындағы алғашқы қадам болып табылады. Соңғы онжылдықта жүргізілген зерттеулердің деректері бойынша өмір салтын өзгерту балалар мен жасөспірімдерде АҚ едәуір төмендеуімен байланысты (2, 3, 4, 5).
Өмір салтын өзгерту бойынша ұсыныстар №3 кестеде берілген.
9-кесте. АҚ төмендетуге бағытталған өмір салтын өзгерту бойынша ұсынымдар:
| Жалпы ұсынымдар | |
| 1. | Жеке және отбасылық ерекшеліктерді ескере отырып, мінез-құлық үлгісін өзгертуді жүзеге асыру (дене белсендігі және диета); |
| 2. | Мінез-құлық үлгісін өзгерту үдерісіне әріптестер ретінде ата-аналарды/отбасы мүшелерін тарту; |
| 3. | Өмір бойына темекі өнімдерін шегуден еркін қоршаған ортаны қамтамасыз ету, ананың темекі шегуін болдырмау; |
| 4. | Пациентті және отбасын оқытуды қамтамасыз ету, қажетті материалдарды ұсыну; |
| 5. | Қолжетімді мақсаттар қою; |
| Мақсаттар: | |
| ДМИ | |
| 1. | ДМИ ≤ 85 перцентиль – артық салмақтың алдын алу үшін ДМИ осы мәндерін сақтау; |
| 2. | ДМИ 85 – 95 перцентиль – ДМИ осы мәндерін сақтау (ерте жастағы балалар) немесе ДМИ ≤ 85 перцентиль мақсатты мәнге дейін жасөспірімдердің салмағын сатылы төмендету; |
| 3. | ДМИ ≥ 95 перцентиль – мақсатты ДМИ ≤ 85 перцентильге дейін салмақты сатылы төмендету (1-2 кг/айына); |
| Дене белсенділігі | |
| 1. | 5-17 жастағы балаларда тәулік ішінде шектіден бастап күшті қарқындылыққа дейін кем дегенде 60 мин дене белсенділіг болуы қажет; |
| 2. | 60 мин. артық уақыт аралығындағы дене белсенділігі денсаулық жағдайына қосымша оң әсермен байланысты; |
| 3. | Күн ішіндегі дене белсенділігінің көп бөлігі аэробты болуы қажет. Бұлшықет және сүйек тірегін нығайтуды қамтитын жоғары қарқындылықты кешенді жүктеме аптасына кем дегенде 3 рет. |
| 4. | Жүріс-тұрысы аз өмір салты күніне 2 сағаттан артық емес. |
| 5. | Спорттық сайыстарға қатысу тек ІІ сатылы бақыланбайтын гипертензия болғанда ғана қарсы көрсетілген. |
| Диета | |
| 1. | Қантты, газдалған сусындарды, қаныққан майларды артық тұтынудан аулақ болу; |
| 2. | Жеміс-жидектерді, көкөністерді, астықты өнімдерді таңдау; |
| 3. | Тұзды тұтынуды шектеу – 3 г/күніне артық емес. |
Дәрі-дәрмекпен емдеу:
· Негізгі дәрілік заттардың тізбесі:
Балаларда және жасөспірімдерде артериялық гипертензияны емдеуде моно, сондай-ақ аралас терапия қолданылады.
10-кесте. Балаларда және жасөспірімдерде АГ дәрежесіне, нысанына қарай қолданылатын антигипертензиялық препараттардың тізбесі.
| Р/с№ | Препараттың ХПА | Қолдану дозасы, еселігі, ұзақтығы және тәсілі, бастапқы доза | Максималды доза | ДД |
| Диуретиктер | ||||
| амилорид |
0,4-0,6 мг/кг күніне, күніне 1 рет |
20 мг | А | |
| хлорталидон | 0,3 мг/кг күніне, күніне 1 рет | 2 мг/кг 50 мг дейін | А | |
| фуросемид | 0,5-2,0 мг/кг дозада, күніне 1-2 рет | 6 мг/кг | В | |
| гидрохлортиазид | 0,5-1 мг/кг күніне, күніне 1 рет | 3 мг/кг/тәулігіне | В | |
| спиронолактон | 1 мг/кг | 3,3 мг/кг/тәулігіне 100 мг дейін | В | |
| эплеринон | 25 мг, күніне 1-2 рет | 100 мг | А | |
| гидрохлоротиазид+триамтерен | 1-2 мг/кг, күніне 2 рет | 3-4 мг/кг 300 мг дейін | А | |
| Бета-блокаторлар | ||||
| атенолол | 0.5-1 мг/кг күніне, күніне 1-2 рет | 2 мг/кг 100 мг дейін | А | |
| метопролола тартрат | 0,5-1,0 мг/кг күніне, күніне 1-2 рет | 2 мг/кг | А | |
| пропранолол | 1 мг/кг күніне, күніне 2-3 рет | 4 мг/кг 640 мг дейін | А | |
| Кальций арналарының блокаторлары | ||||
| амлодпин | 0,06 – 0,3 мг/кг, күніне 1 рет | 5-10 мг | А | |
| нефидипин | 0,25 – 0,5 мг/күн, күніне 1-2 рет | 3 мг/кг/күн | А | |
| АТФ ингибиторлары | ||||
| каптоприл | 0,3 – 0,5 мг/кг/күн, күніне 2-3 рет | 6 мг/кг | В | |
| эналаприл | 0,08 – 0,6 мг/кг, күніне 2 рет | В | ||
| фозиноприл | 0,1 – 0,6 мг/кг, күніне 1 рет | 40 мг | В | |
| лизиноприл | 0,08 – 0,6 мг/кг, күніне 1 рет | 0,6 мг/кг 40 мг дейін | В | |
| рамиприл | 1,5 – 6 мг | В | ||
| Ангиотензин рецепторларының блокаторлары | ||||
| кандесартан | 0,16 – 0,5 мг/кг, күніне 1 рет | В | ||
| ирбесартан | 75 – 100 мг, күніне 1 рет | 300 мг | В | |
| лозартан | 0,7 мг/кг 50 мг дейін, күніне 1-2 рет | 1,4 мг/кг 100 мг дейін | В | |
| валсартан | 0,4 мг/кг | 40-80 мг күніне 1 рет | В | |
Гипертензияға қарсы препаратты АГ этиологиясын, сонымен қатар ілеспе клиникалық жай-күйлерді ескере отырып таңдау жасау қажет. 11 кестеде Пациенттің клиникалық жай-күйіне қарай препараттардың әр түрлі топтары үшін көрсетілімдер және қарсы көрсетілімдер ұсынылған.
11-кесте. Спецификалық антигипертензиялық препараттардың сыныптары ұсынылатын не қарсы көрсетілетін клиникалық жай-күйлер
| Антигипертензиялық препараттардың сыныбы | Қолдануға ұсынылады | Қарсы көрсетілген |
| Калий-үнемдеуші диуретиктер | Гиперальдостеронизм |
Созылмалы бүйрек жетіспеушілігі Кәсіби спорт |
| Тиазид және тиазидтектес диуретиктер |
Созылмалы бүйрек жетіспеушілігі (СБЖ) Кортикостероид-ықпалды АГ |
Кәсіби спорт Диабет |
| Ілмектік диуретиктер | Созылмалы (іркілістік) жүрек жетіспеушілігі (СЖЖ) | -- |
| Бета-адреноблокаторлар |
Аорта коарктациясы СЖЖ Бас ауруы |
Бронх демікпесі Диабет Кәсіби спорт Псориаз |
| Кальций каналдарының блокаторлары |
Посттрансплантациялық АГ Бас ауруы Аорта коарктациясы |
СЖЖ |
| АТФ ингибиторлары |
Созылмалы бүйрек ауруы Диабет Микроальбуминурия СЖЖ Семірумен байланысты алғашқы АГ |
Бүйрек артериясының екіжақты стенозы Жалғыз бүйректегі бүйрек артериясының стенозы Гиперкалиемия Жүктілік |
|
Ангиотензин рецепторларының блокаторлары |
Созылмалы бүйрек ауруы Диабет Микроальбуминурия СЖЖ Семірумен байланысты алғашқы АГ |
Бүйрек артериясының екіжақты стенозы Жалғыз бүйректегі бүйрек артериясының стенозы Гиперкалиемия Жүктілік |
2-4 сатылы созылмалы бүйрек ауруы бар пациенттерде шамамен 50% жағдайда монотерапия барысында АҚ мақсатты мәніне жетуге болады. Бастапқы препарат ренин-ангиотензивті жүйе блокаторлары топтарының дәрі-дәрмектері (ИАПФ) болып табылады. Алайда, 50% пациенттерге аралас терапия қажет болуы мүмкін, бұл жағдайда ИАПФ + диуретиктер + кальций каналдарының блокаторлары үйлесімі оңтайлы болып табылады.
Созылмалы жүрек жетіспеушілігі бар пациенттерде мақсатты АҚ жету үшін оңтайлы комбинация – ренин-ангиотензивті жүйе блокаторлары (ИАПФ, ангиотензин рецепторларының блокаторлары) бета-адреноблокаторлардың минималды дозаларымен үйлесімі.
Метаболистік синдромның клиникалық белгілері бар пациенттерде АГ бақылау үшін АГ препараттарымен қатар ИАПФ және ангиотензин рецепторларының блокаторлары болып табылады.
Резистентті артериялық гипертензия – егер терапевтік іс-шаралар, оның ішінде өмір салтын түрлендіру және үш-компонентті гипертензияға қарсы терапия (препараттың бірі – диуретик) САД және/немесе ДАД саналы төмендеуіне алып келмеген жағдайда диагностикаланады.
Бұл жай-күй жүрек-қан тамыр және бүйрек оқиғаларының жоғары қауіпімен үйлеседі. Салдарлық төзімді АГ ең жиі себептері болып табылады – алғашқы гломерулонефрит, бүйрек жетіспеушілігі, қан тамырларының аурулары, бас миының ісігі. Егер тереңдетілген зерттеу жүргізу барысында төзімді АГ себебін анықтау мүмкін болмаса, онда генетикалық себептерді алып тастау қажет.
12-кесте. Қосымша дәрілік заттардың тізбесі:
| Р/с № | ДЗ ХПА | Қолдану дозасы, еселігі, тәсілі |
ДД |
| Пероральді гипогликемиялық препарат | |||
| 1. | Метформин, 1 т. 500 мг |
500 – 1000 мг тәулігіне 1-2 қабылдау, Диабет, абдомин семіру кезінде |
|
Монотерапия барысында АҚ мақсатты деңгейіне жете алмаған жағдайда, дозаны максималды мүмкін шамаға дейін көтеру, не аралас терапияға ауысу қажет. 3 суретте гипертензияға қарсы препараттар класстарының ұсынылатын үйлесімдері, сонымен қатар жағымсыз комбинациялары ұсынылған.
3-сурет.
Хирургиялық араласу: жоқ.
Әрі қарай емдеу:
Артериялық гипертензия бар пациенттерді динамикалық бақылау бойынша ұсыныстар 13 кестеде берілген.
13-кесте. Артериялық гипертензия бар балаларды және жасөспірімдерді динамикалық бақылау бойынша ұсынымдар.
| Р/с № | Зерттеу | Көрсетілімдер | Еселігі |
| 1. |
Үй жағдайында АҚ мониторинг жүргізу |
1. Гипертензияға қарсы терапияна қабылдайтын барлық пациенттер – тұрақты; 2. АҚ тұрақты бақылау ұсынылған жай-күйлер (жоғары қауіпті пациенттер) - тұрақты; |
Тұрақты |
| 2. | АҚТМ |
Гипертензияға қарсы терапия жүргізу барысында: 1. Тұрақты АГ күдік болғанда; 2. Нысана-мүшелердің зақымдануымен балаларда АҚ бақылау; 3. Гипотензия симптомдары; 4. Диабет және созылмалы бүйрек аурулары бар пациенттерде түнгі АГ анықтау үшін; 5. Төмен қауіпті пациенттер; 6. Тұрақсыз АГ пациенттерде; |
3 айда бір рет 3 айда 1 рет Симптомдар пайда болғанда 3 айда 1 рет 6 айда 1 рет 3 айдан кейін бақылау, әрі қарай 6 айда 1 рет. |
| 3. | ЭХОКГ |
1. Барлық пациенттерді күнделікті; 2. Анықталған СҚГ бар пациенттерде; 3. АҚ жеткіліксіз бақыланған пациенттерде |
жылына 1 рет 6 айда 1 рет 6 айда 1 рет |
| 4. | Осмотр глазного дна |
1. Барлық пациенттерде күнделікті 2. Нысана-мүшелердің зақымдануы болғанда, алдағы өзгерістер болған жағдайда |
жылына 1 рет 6 айда 1 рет. |
Ұзақ уақыт аралығында (1 жыл 2 ай және одан жоғары) АҚ мақсатты деңгейіне жету түрінде терапиядан жақсы әсер болған жағдайда қабылданатын препараттардың санын және олардың дозасын қысқартуға болады. Негізінен, егер АҚ мақсатты деңгейіне жету өмір салтының өзгеруімен қатар жүрсе: салмақты жоғалту, дене белсенділігі, тұздың және майдың төмен құрамымен диета ұстау, препараттарды тоқтату немесе олардың дозасын қысқарту сатылы жүргізілуі қажет, осы кезеңде пациенттің жай-күйін айына 1 рет бақылау.
Емдеу тиімділігінің индикаторлары:
Жүргізілетін терапия тиімділігінің басты көрсеткіші пациенттердің жынысына және жасына сәйкес келетін артериялық қысымның мақсатты деңгейіне жету болып табылады. 7 кестеде әр түрлі клиникалық жай-күйдегі пациенттердергі АҚ мақсатты мәндері көрсетілген.
14-кесте. АГ бар балалардағы АҚ нысаналы деңгейлері (АҚ кеңселік бақылау, үй жағдайында мониторинг жүргізу және АҚТМ деректері бойынша).
| Пациенттердің санаты | Балалар мен жасөспірімдердегі АҚ нысаналы деңгейлері ≤ 16 жас | Балалар мен жасөспірімдердегі АҚ нысаналы деңгейлері ≥16 жас |
| АГ бар балалар және жасөспірімдердің жалпы популяциясы |
≤ 95 процентиль – ұсынылған ≤ 90-го процентиль – оңтайлы |
≤ 140/90 мм рт.ст. |
| 1-ші және 2-ші түрлі диабет |
≤ 90-го процентель ≤ 75-го процентиль БСА бар балаларда протеинуриясыз ≤ 50-го процентиль БСА бар балаларда + протеинурия |
≤ 130/80 мм рт.ст. ≤ 125/75 мм рт.ст. |
| Бүйректің созылмалы ауруы |
≤ 75-го процентиль БСА бар балаларда протеинуриясыз ≤ 50-го процентиль БСА бар балаларда + протеинурия |
≤ 130/80 мм рт.ст. ≤ 125/75 мм рт.ст. |
Емдеу тактикасы (стационар)
СТАЦИОНАРЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ ЕМДЕУ ТАКТИКАСЫ
Стационарлық деңгейдегі терапия гипертензиялық күрт асқыну жағдайында жай-күйді тұрақтандыруға және әрі қарай оңтайлы дәрі-дәрмек терапиясын таңдауға бағытталған. Қатерлі және тұрақты формаларында түпкілікті қосымша тексеру, гипертензияға қарсы терапияна іріктеу, оның тиімділігіне мониторинг жүргізу.
Дәрі-дәрмексіз емдеу:
АҚ деңгейі және ағзалардың зақымдануына қарай жалпы режим.
Диета: №10 үстел.
Дәрі-дәрмекпен емдеу:
Тұрақты жай-күйдегі стационарлық жағдайда пациенттерге гипертензияға қарсы терапияны таңдау барысында № кестеде ұсынылған дәріліз заттардың топтары пайдаланылады (амбулаториялық деңгейде емдеу тактикасы).
Пациентте гипертониялық күрт асқыну (шұғыл жағдай) болған жағдайда не нысана-мүшелерінің жіті дисфункциясынсыз ауыр артериялық гипертензия жағдайында (кезек күттірмейтін жағдай) еуропалық кардиологтар қаууымдастығының 2016 жылғы ұсыныстарына сәйкес препараттардың белгілі бір топтарын қолдану көрсетілген, ұсыныстар 15 кестеде берілген.
Гипертониялық күрт асқыну 2-ші дәрежелі АГ сәйкес келетін АҚ деңгейінен 20% АҚ көтерілген жағдайда анықталады.
Негізгі дәрілік заттардың тізбесі:
15-кесте. Балаларда және жасөспірімдерде АҚ шұғыл төмендетуге арналған гипертензияға қарсы препараттар.
| № | Препараттың ХПА | Қолдану дозасы, еселігі, тәсілі және ұзақтығы | Ескертпелер | ДД |
| Тікелей вазодилататорлар | ||||
| Натрий нитропрусситі |
Т/і инфузия 0,5 – 8 мкг/кг/мин, Әсер етудің басталуы – бірнеше секунд |
Жарықта әсерсізденеді, әлеуетті уытты | В | |
| Нитроглицерин |
0,1 – 2 мкг/кг/мин Әсер етудің басталуы – бірнеше секунд. |
Метгемоглобинемияны, күре тамырлық ағымның кеңеюін, балаларда тиімділіктің төмендеуін тудыруы мүмкін. | В | |
| Миноксидил | Пероральді, 0,1 - 0,2 мг/кг/қабылдау, әсер етудің басталуы - 5 -10 мин | Сұйықтықтың тежелуі | В | |
| Альфа/бета-блокатор | ||||
| Лабеталол | т/і инфузия 0,25 – 3 мг/кг/сағат, әсер етудің басталуы 5-10 минут кейін | Демікпе, СЖЖ қарсы көрсетілген, брадикардияны тудыруы мүмкін | В | |
| Кальций арналарының блокаторлары | ||||
| Никардипин | т/і инфузия 1-3 мкг/кг/мин, әсер етудің басталуы бірнеше минуттың ішінде | Рефлекторлық тахикардия | А | |
| Нифедипин | Пероральді 0,25 мг/кг/қабылдау, әсер етудің басталуы 30 минуттың ішінде | Күтпеген гипертензияны, рефлекторлық тахикардияны тудыруы мүмкін | А | |
| L-тип | ||||
| Исрадипин | Пероральді 0,05 – 1 мг/кг/қабылдау, әсер етудің басталуы 1 сағаттың ішінде | Жоғары дозалар АҚ≥ 25% төмендеуіне алып келуі мүмкін | А | |
| Бета-адреноблокаторлар | ||||
| Эсмолол | т/і инфузия 100 – 5-00 мкг/кг/мин, әсер етудің басталуы бірнеше секундтің ішінде | Бронх демікпесінде қарсы көрсетілген, брадикардияны тудыруы мүмкін | В | |
| Орталық альфа-агонист | ||||
| Клонидин | 2-6 мкг/кг/қаблдау, әсер етудің басталуы – 10 минуттан кейін | Ауыздың құрғауы, сананың қарауытуы, гипертензия рецидиві | А | |
| Ангиотензин-түрлендіругі фермент ингибиторлары | ||||
| Эналаприлат | т/і болюсті, 0,005 – 0,01 мг/кг/дозада, әсер етудің басталуы – 15 минуттан кейін | Бүйрек артерияларының екіжақты стенозына күдік болған жағдайда қарсы көрсетілген | С | |
| Каптоприл | Пероральді, 0,1 -0,2 мг/кг/қабылдау, әсер етудің басталуы 10-20 минуттан кейін | Бүйрек артерияларының екіжақты стенозына күдік болған жағдайда қарсы көрсетілген | В | |
Гипертензиялық күрт асқыну орын алған балалар ... қажет:
· тіршілік функцияларын толыққанды мониторингілеу үшін реанимация және қарқынды терапия бөлімшесіне ауыстырылуы;
· АҚ түсірудің ұсынылған жылдамдығы – алғашқы 6-8 сағат ішінде жоспарланған түсірудің шамамен 25%, әрі қарай төмендету;
· препараттардың тамыр ішілік формаларын пайдалану ұсынылады;
· болюстік енгізуге қарағанда тамыр ішілік инфузия біршама қауіпсіз.
Қосымша дәрілік заттардың тізбесі: жоқ.
Хирургиялық араласу: жоқ.
Әрі қарай емдеу: Амбулаториялық деңгейдi қараңыз.
Емдеу тиімділігінің индикаторлары: Амбулаториялық деңгейдi қараңыз
Ауруханаға жатқызу
ЕМДЕУГЕ ЖАТҚЫЗУДЫҢ ТИПІН КӨРСЕТЕ ОТЫРЫП, ЕМДЕУГЕ ЖАТҚЫЗУҒА АРНАЛҒАН КӨРСЕТІЛІМДЕР
Жоспарлы емдеуге жатқызуға арналған көрсетілімдер:
· Ауыр АГ анықталғанда;
· Амбулаториялық терапиядан әсер болмағанда;
· Асқынулардың болуы;
· АГ салдарлық генезіне күдік болған жағдайда АГ себептерін анықтау үшін.
Шұғыл емдеуге жатқызуға арналған көрсетілімдер:
· Гипертониялық күрт асқын;
· Ми қан айналымының бұзылуы;
· Алғашқы өмір жылдарындағы АГ бар балалар;
· ОССН.
Ақпарат
Пайдаланған әдебиеттің тізбесі
-
Протоколы заседаний Объединенной комиссии по качеству медицинских услуг МЗ РК, 2017
- 1) 2016 European Society of Hypertension guidelines for the management of high blood pressure in children and adolescents. 2) Sega R, Facchetti R, Bombelli M, Cesana G, Corrao G, Grassi G, et al. Prognostic value of ambulatory and home blood pressures compared with office blood pressure in the general population: follow-up results from the Pressioni Arteriose Monitorate e Loro Associazioni (PAMELA) study. Circulation 2005; 111:1777–1783; Salgado CM, Jardim PC, Viana JK, Jardim TdeS, Velasquez PP. Homeblood pressure in children and adolescents: a comparison with office and ambulatory blood pressure measurements. Acta Paediatr 2011; 100:163–168. 3) Asayama K, Staessen JA, Hayashi K, Hosaka M, Tatsuta N, KurokawaN, et al. Mother-offspring aggregation in home versus conventional blood pressure in the Tohoku Study of Child Development (TSCD). Acta Cardiol 2012; 67:449–456. 4) Stergiou GS, Nasothimiou EG, Giovas PP, Rarra VC. Long-termreproducibility of home vs. office blood pressure in children and adolescents: the Arsakeion school study. Hypertens Res 2009; 32:311– 315. 5) Wu¨hl E, Hadtstein C, Mehls O, Schaefer F, Escape Trial Group. Home,clinic, and ambulatory blood pressure monitoring in children with chronic renal failure. Pediatr Res 2004; 55:492–497. 6) Furusawa E´A, Filho UD, Junior DM, Koch VH. Home and ambulatory blood pressure to identify white coat and masked hypertension in the pediatric patient. Am J Hypertens 2011; 24:893–897. 7) Holm JC, Gamborg M, Neland M, Ward L, Gammeltoft S, Heitmann BL,et al. Longitudinal changes in blood pressure during weight loss and regain of weight in obese boys and girls. J Hypertens 2012; 30:368–374. 8) Hvidt KN, Olsen MH, Ibsen H, Holm JC. Effect of changes in BMI and waist circumference on ambulatory blood pressure in obese children and adolescents. J Hypertens 2014; 32:1470–1477. 9) Kelley GA, Kelley KS, Tran ZV. The effects of exercise on resting blood pressure in children and adolescents: a meta-analysis of randomized controlled trials. Prev Cardiol 2003; 6:8–16. 10) Farpour-Lambert NJ, Aggoun Y, Marchand LM, Martin XE, Herrmann FR, Beghetti M. Physical activity reduces systemic blood pressure and improves early markers of atherosclerosis in prepubertal obese children. J Am Coll Cardiol 2009; 54:2396–2406.
Ақпарат
Хаттамада пайдаланылатын қысқартулар:
| АГ | артериялық гипертензия |
| АҚ | артериялық қысым |
| АКТГ | адренокортикотропты гормон |
| АТФ | ангиотензинтүрлендіруші фермент |
| СҚГ | сол қарыншаның гипертрофиясы |
| ДАД | диастолалық артериялық қысым |
| ДНҚ | дезоксирибонуклеин қышқылы |
| НШЖИ | несеп шығару жолдарының инфекциясы |
| СҚММИ | сол қарынша миокарда массасының индексі |
| ДМИ | дене массасының индексі |
| КТ | компьютерлік томография |
| ЖТЛП | жоғары тығыздықты липопротеидтер |
| ТТЛП | төмен тығыздықты липопротеидтер |
| ХПА | халықаралық патенттелмеген атау |
| МРТ | магнитті-резонанстық томография |
| САД | систолалық артериялық қысым |
| АҚТМ | артериялық қысымды тәуліктік мониторингілеу |
| ТТГ | тиреотропты гормон |
| Т3 | трийодтиронин |
| Т4 | тетрайдтиронин |
| ДД | дәлелділік деңгейі |
| УДЗ | ультрадыбыстық зерттеу |
| ЭКГ | электрокардиография |
| ЭЭГ | электроэнцефалография |
ХАТТАМАНЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Хаттаманы әзірлеушілердің тізімі:
1) Абдрахманова Сағира Тоқсанбайұлы – медицина ғылымдарының докторы, «Астана медицина университеті» АҚ үздіксіз кәсіби дамыту және қосымша білім беру факультетінің №2 балалар аурулары кафедрасының меңгерушісі;
2) Иванова-Разумова Татьяна Владимировна – медициналық ғылымдардың кандидаты, балалар кардиологиясы бөлімшесінің меңгерушісі, «Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы» АҚ;
3) Табаров Әділет Берікболұлы – клиникалық фармаколог, «Қазақстан Республикасы Президенті іс басқармасы медициналық орталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК инновациялық менеджмент бөлімінің бастығы.
Мүдделер қақтығысының жоқтығын көрсету: жоқ.
Рецензенттердің тізімі:
1) Лим Людмила Викторовна – медицина ғылымдарының докторы, «ҚР ДСМ педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы» ШЖҚ РМК жетекші ғылыми қызметкері.
Хаттаманы қайта қарау шарттары: жарияланғаннан кейін және қолданысқа енгізілген күнінен бастап 5 жыл өткен соң немесе дәлелділік деңгейі бар жаңа әдістер болған кезде хаттама қайта қаралады.
Қазықтаулы файлдар
Назар аударыңыз!
- Занимаясь самолечением, вы можете нанести непоправимый вред своему здоровью.
- Информация, размещенная на сайте MedElement и в мобильных приложениях "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта", не может и не должна заменять очную консультацию врача. Обязательно обращайтесь в медицинские учреждения при наличии каких-либо заболеваний или беспокоящих вас симптомов.
- Выбор лекарственных средств и их дозировки, должен быть оговорен со специалистом. Только врач может назначить нужное лекарство и его дозировку с учетом заболевания и состояния организма больного.
- Сайт MedElement и мобильные приложения "MedElement (МедЭлемент)", "Lekar Pro", "Dariger Pro", "Заболевания: справочник терапевта" являются исключительно информационно-справочными ресурсами. Информация, размещенная на данном сайте, не должна использоваться для самовольного изменения предписаний врача.
- Редакция MedElement не несет ответственности за какой-либо ущерб здоровью или материальный ущерб, возникший в результате использования данного сайта.