Балалар диареясы. Ауыр дəрежелі сусыздану

Жіктемесі
 

Дəрігердің қарауымен дегидритация ауырлығының клиникалық бағасы негізделінеді.

Сусыздану дəрежесі бойынша диарея жіктемесі (1-А)

Дегидратация тиінің жіктемесі (2-В)

 

Диагностикалық критерийлер

 

Дегидратация (6-с) типін анықтау

Дифференциалды диагнозда балалардағы диареяда, диареядан емдейтін тəсілді анықтайды. ДДҰ критериясы бойынша, этиотропты антибактериалды терепияны тырысқақты мен гемоколитті анықтаумен тағайындалады.
 

Диареясы бар балалардағы нақтыланатын диагноз (1-А)

 

Емдеу тактикасы: патогенез күйіндегі дегидратацияның негізі маңызды, ауыр сусыздану диареямен жүретін баланы емдеу, бірінші кезектегі міндет - регидратациялық терапия, жасушалардан тыс, көлемі жəне электролиттік бұзылудың орнына келуі.

Ем мақсаты (4-с; 5-с)

1. Дигидратацияны жою жəне патологиялық ысырапты толтыру - сусызданудың жоғалу критериясы жəне дене массасының қосылуы.

2. Циркуляциядағы плазманың көлемін толтыру, гиповолемияны жою. Тиімділік критериясы болып артериялық қысымды су бағанасымен 70 мм-ден жоғары көтеру жəне диурездің сағатпен қалып келуі болып табылады.

3. Электролит, гемоглобин деңгейін, белоктарды (жалпы белок 60 г/л ден кем болмауы, альбумин - 55% кем емес, гемоглобин - 100 г/л кем емес, гематокрит -

0,3 кем емес) орнына келтіру.

Дəрі-дəрмексіз ем (1-А)

1. Тамақтандыру. Тамақтандыруда жоғары жақсы сіңетін тамақ - диареясы барларға, 5 жасқа дейінгі балаларға негізгі басты элемет.

Емшек сүтінен басқа, алғашқы 4 сағатта регидратация кезеңінде басқа тамақ бермеу. Бала емшекпен тамақтанса диареяның барлық кезеңі өткенше тамақтандыруды осылай жалғастыра беру.

Əр 4 сағат сайын, тамақтандыру санын ұлғайту, ауруды шыдамдылықпен сөткесіне 6-8 рет əртүрлі көлемде ұсына отырып тамақтандыру (əртүрлі 3-4 сағатта). Бөлшектеп тамақтандырудың негізгі мақсаты жасына қарай калориялық нутриентке, микроэлементке, витаминге қажеттігін қамту жəне дене салмағының тұрақты қосылуына жетістікпен жету.

Диарея 2 апта ішінде тоқтағаннан кейін баланың жас ерекшелігіне қарай күніне бір рет қосымша тамақтандыру.

2. Ішу режимі: қосымша сұықтықты ендіру, су баласының қалпына келуіне мүмкіндік туғызады жəне организмге калий келуін қамтамасыз етеді, үйткені сұйық заттар құрамында болмауы мүмкін. Ішу үшін сұйық сапасына сұйық тамақ (сорпа, күріш қайнатпасын ), таза су, ОРС, қантсыз өрік қайнатпасын калий қайнатпа ретінде ұсынуға болады. Егер бала емшекпен қоректенсе, анасы жиі емізсін жəне осылай тамақтандыруды əр уақыт жалғастырсын.

Дəрі-дəрмектік ем:

1. Регидратациялық терапия: ауыр сусызданған балаға регидрациялық (жоспарда) заттар тез өткізу қажет, ол мұқиятты моиитторингте, ал бала жағдайы жақсарғанда - регидратация ауыз арқылы өткізледі. Əзірше тамшылатқышты орнату, егер бала іше алса ОРС ертіндісін арқылы беру.

Мына кесте бойынша таңдалған ертіндіні 100 мг/кг (5 жасқа дейінгі балаларға) ендіру.

Ауыр сусызданған балаға вена ішімен сұйықтықты ендіру (1-А)

*Сəулелі артериясында лүпілі əлсіз немесе анықталмаса, осы көлем сақталады.
 

Қал күйінің бағасын əр 15-30 минутта қайталайды. Егер гидратация статусы жақсармаса, тамшылата ендірілетін сұйықтық жылдамдығын арттырады.

Қалай бала өзі іше алса (нəрестеге кəдімгі əр 3-4 сағат немесе ересек балаға күніне 1-2 сағат) ОРС-тың қосымша ерітіндісін беру (5 мл/кг/сағ.).

Инфузиондық терапияның маңызды элементі болып саналатын алғашқы берілетін препараттар. Ол гемодинамикалық бұзылудың клиникалық көрінісіне жəне ионограмма көрсеткішіне байланысты. Егер қан тамырларының жетімсіздігі, гипонатриемиялық, гиповолемиялық шок сəйкес келіп туа қалса, инфузиондық терапия (сұйық енгізіп емдеу) каллоидты ертіндімен (реополиглюкинмен) қосып бастау керек. 5% альбумин ертіндісін, егер пациентте белок деңгейі төмен болған жағдайда ғана қолданады.

Гипернатриямияны, емдеуді глюкоза немесе гипотоникалық (0,45% ΝаСl) тұзды ертіндісімен бастауды қажет еткенде қолдайды. Лабораториялық бақылаусыз, су-электролитінды бұзылуының орнына келтіруде қолданатын ертінділерді пайдалану, мына төменде көрсетілген кесте бойынша жүргізіледі: (4-С)

Плазмада орынша келетін Νа жоғарғы құрамында 5% глюкоза, оның санын мына формуламен есептейді:

5% глюкоза (л) = (аурудағы Νа ± Νа қалыпы) * М

                                           Νа+ қалыпты                    К

М - дене массасы. 
К - жас ерекшелігіндегі коэффициентке тең:

- жаңа туғандарға - 2;

- 2 жасқа дейінгі - 3;

- 2 ден 5 жасқа дейін - 4;

- 5-7 жастан жоғары - 5.

Νа+ төменгі көрсеткіші болса, оның қалпына келуін 5,85% ΝаСl-мен өткізеді, барлық ендірілетін ертінділердің арасындағы теңдікті жалпы санның арасына бөліп беріледі.

Νа+-қажетті санды мына формуламен шығарады: Νа+ (миллимольмен) = (Νа+ қалыптағы- Νа+ аурудағы) * М

                                                                                                                                                                                                             К

Қалыптағы Νа+-дің баладағы 145 ммоль/л-нің орта көрсеткішімен есептейді. Калий деңгейінің қан плазмасындағы 4 ммоль/л төмен, төмендік көрсеткішін, қан

ағынындағы жетіспеушілігін көрсетеді. Бұл жағдайда калийдің физиологиялық қажеттілігі (2 ммоль/кг)-ының тапшылығына қосылады, ол есеп бойынша (миллимоль).

 

К формуласы бойынша: К+ (моль) = (К+ қалыптыда - К+ ауруда) * М/К.

1 моль К+-те КСl-дың 1мл 7,5% ертіндісі. Тəулік К дозасын 2-3 үлесіне бөледі, тамшылатып бақылаумен қан плазмасының концентрациясына ендіреді. Оның жасушаға жақсы енуі үшін глюкозамен қосады. Əр 100мл глюкозаға 4-8-10 мл 7,5% КСl ертіндісін қосады.

3. Күшті сусыздануды тоқтатқан соң - 10-14 күн ішінде цинк ұсынылады, оның дозасы: 6 айлық балаға күніне 1 рет 10 мг; 6 айдан кейінгілерге - күніне 1 рет 20 мг.

Профилактикалық шаралар:

1. Баланы тəулігіне 2-3 рет салмағын өлшейді. Гидратация кезінде ауру баланың салмағы төмендей берсе, тез арада сұйық енгізу арқылы емдеуді қарастыру қажет. Ол əсіресе гипернатриемиямен ауру балалар үшін, гипотоникалық ертінді сұйықтығын ендіру көлемі жасушаларда ішілік, жасушадан тыс кеңістікте қайта бөлісуі мүмкін, сонда, жасушаларда (мида) ісік пайда болады.

2. ЦВД өлшеу, сұйық енгізудің қарқынына сайма-сай етуі. ЦВД-ны (12 мм су бағанасымен арттыру, жүрекке салмақтылығының куəсі жəне ертіндіні енгізуді уақытша тоқтатады, ауруға жүрек глюкозидін ұсынады. ЦВД терістік көрсеткішінде 1 сөткеден артық сақталса, сұйық енгізу көлемін қайта қарау қажет. 

3. Диурезді дəл есептеу. Емдеу басталған соң, 2-3 сағаттан соң зəр бөлінуі 1 сағатта 1 мл/кг көрсетілсе, ол дұрыс. Зəр шығаруды зəр айдағыштар көмегімен сергіту, ауыр сусызданудағы жоғарылылық қателік болып табылады. Фекалий жолымен жалғасқан шығынды сұйықты, құсық массасын жинау арқылы анық есептеу немесе былғанған жайалықты өлшеу, регидратацияның көлемін уақытында орнына келтіру.

4. Фекалий жолымен жалғасқан шығынды сұйықтықты, құсық массасын жинау, анық есептеу регидратацияның көлемін уақытында орнына келтіру.

5. Клиникалық симптомдар динамикасын оқыту - балтырдың, аяқ басының домбығуы, шығыңқы ісік, баланың мазасыздануы, шөлдің күшеюі, тері жамылғысының бозаруы, температураның көтерілуі, диурездің төмендеуі шамадан тыс ендіру «тұз қызбасы» деп аталатын, оның дамуы тұздың (ΝаСl) тұтылуының куəсі.

Керісінше жалпы қал күйінің төмендеуі ішек-қарынның бұзылуы мен күшеюімен ұштасуы (ол құсудың күшею есебінен) ауруда жиі зəр шығару, еттің тартылуы (гипокальциемия), тамыр коллапсы (тамыр қысымының күрт түсіп кетуі) «су интоксикациясы» қатарласып дамуы деп аталудың қатарласып дамудың куəсі. Осындай симптомдардың, ауруда білінсе, ендірілетін су құрамының тез арада орнына келтірілуі қажет.

Əрі қарай жүргізу:

1. Əр 3 сағатта баланың жай күйін қайталап бағалау (нəресте үшін əр 6 сағатта) жəне емдеуді жалғастыру үшін жоспарлы сəйкестікті таңдау (А, Б немесе В).

2. Қоректі азықтық ингридиенті бар тамақпен жиі жəне толық, бірінші рет, 2 апта ішінде белок жəне энергия тасушылармен тамақтану (баланың жасына сай күніне бір рет қосымша тамақтандыру).

3. Ішек биоценозының қалыптылығы.

Негізгі дəрі-дəрмектер тізімі:

1. Реполиглюкинді ертінділер.

2. Глюкозаның 5%, 10% ертінділері.

3. KСl 7,5% ертіндісі.

4. ΝaСl 5,89% ертіндісі.

5. ΝaСl 0,9% ертіндісі.

6. Рингер ертіндісі.

7. Ацесоль.

Қосымша дəрі-дəрмектер тізімі:

1. Трисоль.

2. Дисоль.

3. Хлосоль.

Ем тиімділігінің индикаторлары:

1. Алғашқы 30 минутта - алғашқы терапия жүргізуден бастап 2 сағат жүрек қызметінің жақсаруы, 70 мм-ден АҚ жоғарлауы белгіленуі керек.

2. Алғашқы 6 сағатта - гемодинамикалық бұзылыстың жоғалуы, диурездік сағаттық қалпына келуі.

3. 48 сағатта - дегидратацияның клиникалық белгілерінің жойылуы.

4. Терапияның тиімділігі деп есептелетіні - бірінші тəулікте 6-8% дене массасының қосылуы, екінші тəулікте 2-4%, үшінші тəулікте 1-2% болуы.

 

Госпитализациялау үшін көрсетімдер:

1. Айқын білінетін токсикоз (уыттану ) (сананың бұзылуы, ішу, жеуден, бас тарту кез келген тамақтан ішуден соң құсу).

2. Шок (сілейме) белгілері бактериялық немесе гиповолемиялық (капиллярдың секунд ішінде толып кетуі, пульстің (əлсіз соғуы).

3. Ауыр сусыздану белгілері (кез келген келесі екі белгі, тежелу) сананың жоғалуы, көздің шүңіреюі, кірбеңденуі, ішпеуі немесе нашар ішуі, тері қатпарының өте баяу реакциясы).

4. Тамақтанудың ауыр бұзылыстарының белгілері.

5. Кез келген науқас нəрестенің ауруы (2 айға дейін).